PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

152Aynı şekilde delillerden ç ıkarılan şer'i külli hükümleri ve ayr ıca,bu delillerin nass'lardan ve nass' ın dışında olan dil ve te şrii kaidelerdennas ıl ahndığını incelediler. Bunun gibi hükümleri delillerinden kiminanlayaca ğım da ara ştırdılar, ki buna, muctehid denir, böylece ictihad ı,şartlar ını ve taklidin ne oldu ğunu ve hükmünü aç ıkladılar.Usalül-Fıkıh, hükümlere delil olmalar ı bakımından şer'i deliller vedelillerden anla şılmaları bakımından hükümlerle ilgili olan ara ştırmalarve kaidelerden ba şka, her ikisine ait ek ve tamamlay ıc ı konulardan te şekküleder.Buna göre, şer'i terim olarak Us Cılül-Fıkıh ilmi, şudur: Ayrı ayrıdelillerinden i şlerle ilgili şer'i hükümlerin anla şılmas ına yarayan ara ştırmave kaidelerin tümü...9 Konusu: F ıkıh ilminde ara ştırma konusu, şer'i hükümlerin sabitolması bakımından, mükellefin (fiilidir) i şidir. Fakih, mükellefin al ışverişinde,kiralamas ında, rehin vermesinde, vekalet vermesinde, namaz,oruç ve hacc ında, öldürülmesinde, iftira (Kazf) etmesinde, çalmas ında,itirafında ve (bir nesneyi) vakfetmesinde, bütün bu i şlerin her birindeşer'i hükmün ne oldu ğunu ara ştırır.Ama, Usulül-F ıkıh ilminde ara ştırma konusunun ne oldu ğuna gelince,bu külli hükümlerin sabit olmas ı itibariyle külli şer'i delillerdir.Usulü, kıyastan ve onun delil olmas ından, genel (âmme) bir sözden veonun neyi ifade etti ğinden, emir s ıfat ından ve onun neye delâlet etti ğindenve saire bahseder. Bunu aç ıklamak üzere a şa ğıdaki misali verece ğim:Kur'an, hükümleri gösteren ilk şer'i delildir. Onun ifadeleri (nasslar ı)tek bir tarzda gelmemi ş olup bir kısmı emir s ıgas ı ile gelmiş, bir kısmınehy (yasaklama) s ıgas ıyla gelmi ş, bir kısmı umumi bir sıga ile veyamutlak s ıga ile gelmi ştir. Emir s ıgas ı, nehy s ıgas ı, umum s ıgası ve mutlaksıgas ı, genel şer'i delilin -ki bu Kur'an'd ır- türlerinden kii111 olan birertürdür.Usulcü, bu türlerin herbirini ara ştırır. Böylece ara ştırmas ında,arapçamn ifade tarzlar ını (uslap) ve şer'i kullan ılışları, ve istikra etmektenfaydalanarak külli hüküm türünün neye delâlet etti ğini bulur. E ğer,ara ştırması sonunda, emir s ıgas ının gerekli kılmaya (icab), nehy s ıgas ınınharam kılmaya, genellik (umum) s ıgas ının genelin bütün fertlerine kesinolarak Şamil olduğuna delâlet etti ğine, mutlak sigas ının mutlak olarakhükmün subiltune delâlet etti ğine ula şmışsa, şu kaideleri koyar: Emirgerekli kılmak içindir. Nehy (yasaklama) haran ı kılmak içindir; genelbütün fertlerini kesin olarak içine al ır; mutlak, kay ıtsız olarak yaygmbir ferde delâlet eder.