PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

iç ve dış yarat ılışı anlamını vermektedir. Buradaki iç kelimesi ruhu ve nefsiifade eder. Böylece bir tak ım iç ve dış hareketleri yapma kabiliyetinin insanailk yaratıhşında verildiği öne sürülmü ş olur. Bunlara olan kabiliyeti sayesinde,doğduktan sonra onlar ı kuvveden fiile ç ıkarır ve icraat sahas ına kor. Asl ındaahlak filozoflar ı aras ında ahlaki davranışların do ğu ştan olup olmadığındabir karara var ılmış de ğildir. Doğu ştan olmadığını kabul eden görü şe göre deahlak kelimesinin kökünden gelen yarat ılış anlamını sonradan kazan ılan veelde edilen ahlaki davran ışlara te şmil etmek mümkündür. Yani ahlakidavranışlar insana nüfuz etmi ş .ve onun yarat ılıştan birer karakteri halinegelmi ş ve sanki ikinci bir yarat ılış siferi has ıl etmişlerdir. Öyle anla şılıyorki, âdet ve örfte toplum merkez oluyor ve hâkim unsur rolünü oynuyor.Ahlâkda ise ferd merkez oluyor. Yani bu suretle toplum düzenini hem toplumyönünden ve hem de onu te şkil eden fertler yönünden kucaklayacak kaidesistemlerine ba ğlıyor.İlk insan cemiyetlerini te şkil eden sosyal düzenlerin içinde din de roloynayan bir müessesedir. Din kelimesi kök itibariyle tek bir mana ta şımaktadır.Bu mana boyun e ğmek, itaat etmek, alçatmak, kibrini k ırmaktır. Bukökten "Medine" kelimesi türemi ştir. Bugün şehir dediğimiz bu kelime eskiden"site" anlam ına gelmi ş olup, insanlar ın toplu olarak bulundukları yerdeboyun e ğdiklĞri bir ba şkanın bulunduğu yer kasdedilmi ştir. Aynı ana dil olanSami diline mensub İbrancada bugün "medine" devlet manas ında kullan ılmaktadır.Böylece eskiden "medine" demek, "devlet" demekti. Bu kelimeninkökünde itaat etme ve boyun e ğme anlamı vardır. Bundan türeyen kelimeleregöre de bu esas mana hâkimdir. Ayn ı mana ile ilgili olarak "din" kelimesine"ceza, mükâfaat, hüküm" de denmi ş olduğunu görüyoruz. Bunun için Allah'a"Deyyan" yani hükmeden, hâkim, cezaland ıran ve boyun e ğdiren denir".Bunlar gösteriyor ki "din" kelimesindeki boyun e ğme ve itaat anlam ışunu ifade ediyor: İnsan yapt ığı hareketleri bir varl ığa itaat olsun diye yap ı-yor. Öyle olunca dini merasim ve hareketlerde insan kendinden üstün, kendivarlığını a şkın bir yüce varh ğa yönelmek, ona itaat etmek ve onun emirlerineboyun e ğmek şuuruna varmış oluyor. Ilkel toplumlar ı da din duygusundanve şuurundan yoksun addetmek mümkün olmad ığına göre, insan böyle üstbir mercie ve onun emirlerine uymay ı kavramış bulunuyor. Bu, sonraları hukukkavram ının ortaya ç ıkmas ına ve geli şmesine ve hatta bugün bile hukukunmeriyetine bir men şe te şkil etmektedir. Hukuka, kanunlara itaat veboyun e ğmenin, dini emirlere boyun e ğmek gibi üst bir otoriteye olan bir ihtiyacdandoğduğu görülmektedir.57 Hn Faris, 2/319, As ım Efendi, Kamus Tercümesi, 1 /622; Lane, Arabie English Lexicon,3/942 vd. A Hebrew English Lexicon of the old Testement, 192; Dictionary of Talmud Babl ı...,M. Jastrow 1/30136