PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

iki çelişik nesneyi birle ştirme ile sorumlu tutmad ır. Bu iki nesne, bir andabir kimse tarafından bir şeyi yapmak ve terketmektir.b— İkinci durum: Yükümlünün ba şkas ına bir iş yaptırması veya onuyapmaktan al ıkoymas ı ile şer'an yükümlü k ılınmas ı doğru de ğildir.Çünkü ba şkas ının yapmas ı veya yapmamas ı kendi imkânında de ğildir.Buna göre hiç bir insan babas ının zekât vermesi veya karde şinin namazkılmas ı, ya da komşusunu hırs ızlıktan al ıkoymas ı ile yükümlü kılmamaz.148 Ba şkas ına ait olarak insan ın yükümlü kılınacağı husus, öğüt verme, iyiyiemretme ve kötüden nehyetme olup bu onun gücünün yetti ği nesnedir.Aynı şekilde insan tabii sebeblerin neticeleri olarak insan ın yapmas ınagiren ve insan, onlara sahip olmas ında bir eme ği geçmeyen ve seçme hakkıda olmayan, sebebleri mevcut iken öfke an ında müteessir olma veutanma halinde k ızarma, sevgi, kin, üzüntü, ne ş'e, korku, hazmetme, nefesalma, uzunluk, k ısalık, siyahlık, beyazlık ve insanın, üzerinde yarat ıldığıdiğer tabii durumlar ın hiçbiri ile şer'an yükümlü olamaz. Çünkübunların varlığı ve yokluğu yaratma konusuna ba ğlıdır. Yükümlünün(mükellef) iradesine ve seçmesine tâbi de ğildir. Bunun için onun gücünündışında olup onun imkâmndaNas'lar ın bir kısmında aç ık mânas ının, insanın gücü alt ında olmayanbu işlerden biriyle yükümlü oldu ğunu gösteriyorsa, onlar aç ık manalarındadeğildir. Onlar iyi incelendi ğinde güc yetirilen bir nesne ile teklifyap ıldığı anla şılır.Meselâ, Hz. Peygamberin "öfkelenme"* sözünün aç ık manası, insanınelinde olmayan tabii bir nesneden imtina etmekle teklif oldu ğudur,ki bu sebebi bulundu ğu zaman öfkedir; fakat, do ğrusu, öfkenin pe şindengelen ve öfkeliye kabarmas ı ve intikamımn görüntülerinden imtinaetme ğe teklif olur. Kasdedilen mana, öfke an ında kendine hakim ol ve nefsiniöfkenin kötü neticelerinden men et, demektir.Hz. Peygamber'in. "Allah' ın öldürülen kulu ol da, Allah' ın öldürenkulu olma"** sözünün aç ık manas ı, başkas ı tarafından öldürülmekle teklifolduğunun anla şılmas ıdır. Fakat, bu manan ın doğrusu zulmetmemeyive düşmanlık yapmamayı emretmektir. Kasdedilen mana: "Zulmetme".149 Hz. Peygamber'in "Allah' ı, size verdiği nimetlerden ötürü seviniz"sözünün aç ık manas ı, sevmekle tekliftir. Fakat do ğrusu, Allah' ın vermişolduğu nimetleri dü şünmekle tekliftir ki, daima Allah' ı anın ve ona şükredindemektir.Yüce Allah'ın "Ancak müslüman olarak ölün"'" sözünün açık manası, öldükleri zaman müslüman olmalar ıyla şimdi teklif ediliyorlar de-• Buhari, 7/100; Suyati, Cami Sa ğır, 2/201, Abdurra'uf Muntıvi, Kımuzu'd-Dekffik 2/185Bulugul- Meram, 227.175 İmran, 102.282