PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

nedenlerini ve hakkında nass olmayan olaylar ın hangisinde gerçekle şeceğinibilmesi için insanların durumlarını, muamelerini, yararlar ını (maslahat),örflerini, iyiye veya kötüye sebeb olacaklar ını bilmelidir. Böylecekıyas ile bir olayın hükmünü öğrenmeye imkân bulamazsa, nass olmayanhususta hüküm elde etmek için İslam şeriatının kabul etti ği diğer yollarabaş vurmandır.Dikkat edilmesi gereken üç nesne:Birincisi: İctihad bölünmeyi kabul etmez. Yani bir alimin bo şanmahükümlerinde müctehid olup da al ış veri ş hükümlerinde müctehid olmadığıveya ceza hükümlerinde müctehid olup da ibadet hükümlerindemüctehid olmad ığı dü şünülemez Çünkü ictihad, yukarda anlatt ığımızdan260 anla şılaca ğı gibi müctehidin nass'lar ı anlamak ve onlardan şer'i hükümlerçıkarmak ve nass olmayan hususta hükümler elde etmek için haiz oldu ğumeleke ve ehliyet demektir. İctihad şartları kendinde bulunan ve melekekendinde olu şan kimsenin bir konuda böyle oldu ğu, başka konuda böyleolmadığı düşünülemez, evet, bir kimsenin medeni kanunda mütehass ısolup cezada mütehass ıs olmadığı veya cezada oldu ğu, medenide olmadığıdü şünülebilir. Ancak bu konudaki hükümlerde ictihad etme ğe kudretivardır, şu konuda yoktur denilemez.Çünkü müctehidin dayanak noktas ı, şari'in de ği şik hükümleriniçine yaydığı ve kanun koymas ını üzerine bina etti ği kanun koyma (te şri)ruhunu ve genel ilkeleri anlamas ıdır. Bu kanun koyma (te şri) ruhu vegenel ilkeler bir konudaki hükümlere ait olmay ıp ba şka konudaki hükümlereait oldu ğu söylenemez. Hükümleri gere ği gibi anlamak, şer'i hükümlerive onlar ın çe şitli konulardaki hikmetlerini gücünün yetti ği derecedeincelemedikçe meydana gelmez. Bazan evlenme hükümlerinde müctehideyol gösteren al ış veri ş hükümlerinde bulunan bir ilke veya illet tahliliolur. Bir kimse Kur'an ve sünnet hükümlerini tam bilmedikçe hükümleribirbirine mukayese edemedikçe ve do ğru hüküm çıkarma ğa götürengenel ilkeleri bilmedikçe müctehid olamaz.İkincisi: Müctehid sevab al ır, isabet ederse iki sevab ı vard ır. Biriçah şmas ına (ictihad etmesine), di ğeri do ğruyu bulmas ınadır. Eğer yanlışyaparsa çal ışmasına bir sevab vard ır, zira Yüce Allah' ın insanları başıbo ş bırakmayaca ğını yukarda anlatm ıştık. Yükümlülerin işlerinden herbirine bir hüküm koymu ş ve her hükmü gösteren bir de delil tayin etmi ştir.Dü şünürlerden hükme varabilmeleri için bu delilleri muhakeme etmeleriniistemiştir. Bunları muhakeme etme ehliyeti olan çal ışıp, çalışması ken-idisini bir hükme götürmü şse, o bu çalışmasına (ictihadına) göre sevabalır ve kendisine farz olan çal ışmas ının kendisini ula ştırdığı hüküm ilehükmetmesi ve fetva vermesidir. Çünkü bu onun üstün gelen zannına göre364