PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

anla şılıyor ki Hz. Peygamber ictihad ederken ve sahabeyi de ictihada te şvikederken bu anlam mevcut idi. Ancak sonradan ilimler te şkil edilip geli ştikçeterimler ve birtak ım şartlar ileri sürülmü ştür. İctihad ın da sonradan şartlarabağlandığını görüyoruz. Elbette ki bir tak ım şartların ortaya ç ıkması zorunluidi. Dini ilgilendiren bir konuda söz sahibi olmak şüphesiz di ğer sahalardakikadar serbest ve alabildi ğine olamazdı. Her tabakadan her şahsi ayr ı ayrıilgilendiren bir konu olan dinde bir hüküm ortaya koyabilmek daha a ğır şartlaraba ğlandı. Usul ül-Fıkh kitaplar ında ileri sürülen şartlar ictihad aleyhindeolanlar tarafından o kadar zorla şt ırılmışlardır ki, bu şartlar İmamı Azamave İmam ı Şafiiye uygulansa onlar ın ictihadlar ı şüpheye dü şer.Hz. Peygamber sahabeyi ictihada te şvik ederken bu şartlar ın hiç biriniaklına getirmemi şti. Şunu da ilave etmek gerekir ki, lalettayin bir kimseyi deiçtihad etmeye te şvik etmemi ş ve bir yere hâkim veya kad ı tayin etmemi ştirZekâ ve anlay ışta, tecrübede bir üstünlü ğü olan, dilde edebi incelikleri anlayanve akl ını çalışt ıran kimselere bu gibi i şleri vermişti.İçtihadın verdi ğimiz tarifinde bile biraz i şi sıkıya almak ve içtihad ıdaha tarif ederken mübala ğaya ba ş vurmak göze çarpmaktad ır. Herne kadar içtihad ın kök kelimesi zorluk, zahmet ve güç, takat anlamındaise de ayn ı kökten türeyen içtihad sözü kendini zorlamak, e-mek sarfetmek anlamlar ına gelir. Yoksa can ına tak dedirtecek, âcizkaldığım hissedecek derecede zahmet çekmek ve güç sarfetmek anlamınagelmez. Bu, dile fikirlerin yükledi ği bir manadır. Ama aynı köktengelen " ıchad" gücü, takat ı izale etmek ve bitirmek, son gücüne kadardayand ırmak anlam ına gelir. Fakat her iki kelime ayr ı s ıgalardad ırlar, birinidiğerinin yerine kullanmak do ğru de ğildir. Hz. Ömer bir mesele hakk ında ikideği şik ictihad yapm ış ve kendisine, falan sene ba şka şekilde ve şimdi başkaşekilde ictihad edip hüküm veriyorsun diye itiraz edilince, o zaman fikrimizöyle idi, şimdi böyledir, cevab ını vermi şti 122. Yukarda tam metnini ald ığımızEbu Musa E şari'ye hitabeden risalesinde birinci ictihad ının, ikinci ictihadı ilehükmetmesine mani te şkil etmemesini tavsiye etmi ştir. E ğer, Hz. Ömer bütüngücünü sarfetse ve aciz kal ıncaya kadar çal ışsayd ı, belki de fikrini kolaycadeğiştiremiyecek bir hükme varacakt ı. Demek ki, ictihad etti ği günde bilgisinibir derleyip toparlayarak varaca ğı hüküm ictihad say ılacakt ır. Bir süresonra ba şka bilgilerin eklenmesi ile veya ba şka dü şüncelerle fikrini de ğiştirebilirve bu da ikinci ictihad say ılır. Daha önceki ictihadla verilen hükümnakzedilmez O yürürlü ğe konmu ş ise, art ık o bitmi ştir. Bunun için Usulcülerictihad' ın ictihad ı bozmayaca ğı kaidesini koymu şlardır. Taberinin rivayetinegöre adam ın biri Hz. Ömer'e rastlar ve mes'eleme Ali şöyle hüküm verdi de.yince, Ömer ben olsam şöyle hükmederdim diye kar şılık verir. Adam sen hali-122 bn Kayyım Cevziye, 1 /131.64