PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Bu delâlet yoluna, sözün delâleti dendi ği gibi aç ık kıyas da denir.Zira söylenilen (mantuk) ile uygun anlam aras ındaki e şitlik veya dahaelveri şliliğin anla şılmas ı aç ıktır. Bunun hükmüne uygun anlam yanisöylenenin (mantuk) hükmüne uygun anlam denir. Çünkü s ırf dil anlayışınagöre bile neden de ona uygundur. Buna, hitab ın maksadı, yaniruhu ve manas ı denir. Zira, bir illetten ötürü bir yerde bir hükmün bulunduğunadelâlet eden her söz, bu illetin bulundu ğu ilk bakışta anlaşılanveya illetin orada bulunmas ı daha kuvvetli olan her yer bu hükmün sabitolduğunu gösterir.4 — SOZÜN GERE ĞI(Nassın iktizas ı)Sözün gere ğinden anlaşılan kendisi olmadan söz düzgün olmayanmana demektir. Sözün içinde o marıayı gösteren bir kelime bulunmaz.173 Ne var ki sözün kal ıb ının do ğru olmas ı ve manas ının düzgün olmas ı omallar gerektirir, ya da do ğrulu ğu ve gerçe ğe uygunluğu onu gerektirir.Bunun misali Hz. Peygamberin şu sözüdür "Ümmetimden yan ılma,unutma ve zorland ıkları nesne kaldırılm ıştır." Bu sözden aç ıkça anla şılan,bir fiil yanl ış olarak, unutarak veya zorlanarak yap ılmışsa onun kalkacağınıgösteriyor. Bu mana gerçe ğe uygun de ğildir. Çünkü bir i ş yap ı-lın.ca kalkmaz. Öyle ise bu ibarenin manas ın ın do ğru olmas ı için gereklibir nesnenin takdir edilmesi (var say ılması) gerekmektedir. Burada şöyletakdir edilir. "Ümmetimden yan ılmanın günahı kald ırılm ıştır." Günahburada hazfedilmi ştir. Bunun gösterilmesini (var say ılmas ını) ibareninmanasmın do ğru ç ıkmas ı gerektirmi ştir. Bu kelime, sözün gere ğinin gösterdiği bir kelime olarak itibar edilir.Yüce Allah' ın "Analarınız, k ızlarınız... size haram kimdi," 199 yani199 Mahremleri bildiren âyet Nisa suresinde 23. âyettir. "Size analar ımz, k ızlarınız, kız karde ş-leriniz, halalar ınız, teyzeleriniz, karde şlerinizin k ızları, kız karde şlerinizin kızları, sizi emziren analar...haram k ılındı". Bu âyetten dört delâlet yoluna göre Şer'i hükümler ç ıkarılır.Analar ın, kızların, kız karde şlerin, halalar ın, teyzelerin ve di ğer adı geçenlerin haraml ılığı âyetteaçıkça vard ır. Bu, sözün ibaresinden anla şılır. Çünkü bunlar ibarenin sözlerinden ilk anla şılan mânalarolup bunlar sözün (nass) söyleni şinden kasdedilmi ştir.Süt halalar ın, süt teyzelerin, süt baban ın haram olmas ı sözüm ibaresinden anla şılır. Çünkü Allahemzirenlere ana demi ştir. Emzirenin emen kimseye ana yap ılmas ından, emzirenin k ız karde şinin de teyzeolmas ı, kocas ının baba ve kocas ının kızkarde şinin de hala olmas ı lâz ım gelir.Zira anal ık bağına bubağlar da gerekir.Halalar ın ve teyzelerin haraml ığından sözün delâleti yoluyla minderin haraml ığı anlaşılır. Ziranine haladan daha yak ındır. Hala nine vas ıtas ıyla yak ın olur, yakının haramlığı, daha yakın olanın haraınhliğını daha lâyıkryle gerektirir."Size analarımz haram k ıhndı" sözü "analann ızla evlenme"nin mahzuf oldu ğunu gerektirir. Çün-300