PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

Böylece akdeden, tasarrufta bulunan yazar, veya her hangi birkimse, bir nitelik, bir şart ile bir sözü kay ıtlarsa veya bir say ı ve gaye iles ınırlarsa kayd ın bulunduğu yerde kayda dayanan hüküm sabit olur veo kayıt bulunmadığı yerden hüküm kalkmış bulunur. Zira insanlar ın örflerive anla şma ve ifade etmede kulland ıkları kelimeler bunu gösterir.Eğer olumlu veya olumsuz hüküm anla şılmamış olsayd ı, kartlamanınbir manas ı kalmazd ı. Ancak kayd ın tahsis etmek için olmad ığına bir belgebulunursa bu zaman da bir hükmü ifade etmez.3— Usulcülerin z ıt anlamla delil getirilmesinde anla şamadıkları yerler,özellikle şer'i sözlerdeki nitelik, şart, gaye ve say ıda olan z ıt anlamd ır.Usulcülerin ço ğu şer'i söz bir olayla ilgili olarak bir nitelikle kartlanan,bir şartla şartlanan veya bir say ı ve gaye ile s ınırlanan bir hükmü gösterirsebu, nitelik, şart, gaye ve say ının bulunduğu olayda hükmün sabitolduğuna delil olduğu gibi nitelik, şart, sayı ve gayenin hükmünde zikredileninhilafına vuku bulan olaya da hükmün z ıddının sabit olduğunadelil olur.182 Birinci hükme sözlük anlam ı, ikinci hükme ise zıd anlam denir.Dökülen kanın haram kılınmas ı ve dökülmeyen kanın helal olmas ı ki,her biri Yüce Allah' ın "Veya akan kan" 217 sözünün gösterdi ği hükümdür.Hanefi Usulcüleri, şer'i sözün bir olaya dair gösterdi ği hüküm birnitelikle kayıtlandığı, bir şartla şartlandığı bir gaye veya sayı ile tandidedildiği zaman, ancak nitele ğin, şart ın, gaye ve sayının zikredildiği olayaait hükümde delil olur. Fakat hiç bir kayd ın bulunmadığı olaya ait birhükme delil olamaz. Do ğrusu nass o olay ın hükmünü aç ıklama hususundasusmu ş sayılır. Art ık onun hükmü ba şka bir şer'i delile göre aran ır;mesela', e şyada as ıl olan mubah olmakt ır, bu delillerden biridir.Ço ğunluktaki Usulcüler kendi görü şlerine dair müteaddit delillergetirmişlerdir. Bunların en açık olanı iki tanedir:Birincisi: Araplar ın ifade tarzlar ından ve kelimeleri kullanma adetlerin.denilk anla şılan şey, bir hükmü bir nitelik ve şartla kartlaman ınveya bir sayı ve gaye ile s ınırlamanın kaydın bulunduğu yerde hükmünsabit olmas ına ve kayd ın bulunmadığı yerde de hükmün bulunmamas ınadelâlet etmi ş olmasıdır. Mesela "Zenginin alacaklıy ı oyalaması zülumdur" 218diyen kimsenin sözünden fakirin öyle olmad ığı anla şılır. Bir kimse, o ğlunsınıfı geçerse ona bir saat hediye et derse, bu, s ınıfı geçmezse saat vermedemektir.Bunun içindir ki Hz. Ömer, insanlar ın namazları yolculukta kafirlerinfitne ç ıkarma korkusu olmadığı halde kısalttığım görünce hayret217 Enam, 145.218 Bu hadisi şeriftir Buharı 3/55 (Çeviren).306