PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

nın ve ne kadar vermenin gerekti ği ve miktarının tayini, ceza ve keffaretlerinmiktarlar ının, mirasta hisse sahiplerinin hisselerinin tayini.Allah'ın nedenlerini bildirdi ği hükümler. Allah bu hükümlerin nedenlerinibildirmekle, aç ıkça veya koymu ş olduğu bir takım deliller vas ıtasiyleakla yol göstermi ştir. Bunlara manas ı kavran ılan hükümler denir.İşte bu hükümler kıyas yoluyla as ıl'dan ba şkasına geçebilir. Bunlar, ba ş-langıç hükümleri yani, genel hükümlerden hariç tutulmam ış olur. Mesela,şarab içmenin haram k ılmmasına kıyasen sarho ş edici her nesnenin haramkalınmas ı ve arpa ve bu ğdaydaki faizin haram kılınmas ına kıyasla misirve pirinçdeki faizin haram k ılmması. Bazan genel hükümlerden hariçtutulan hükümler olur. Cinsini cinsine fazlal ıkla satmaktan istisna edi-67 len "araya"" ya cevaz verilmesi gibi ki, bu hüküm, k ıyasla, asma üzerindeyaş üzümün kuru üzüm ile satılmas ına sirayet ettirilmi ştir, Bu kıyaslamalararas ında fark yoktur.Oruçlunun unutarak yemesi, oruçlunun midesine besinin Bitmesiyleorucun bozulmas ı hükmünden hariç tutularak orucun devam hükmü,zorla veya yanlışlıkla yiyen oruçluya da kıyasla sirayet ettirilmi ştir.Bu, namaz kılanın unutarak konu şmasına rağmen namazm bozulmadığınagötürmü ştür. Art ık, ashn hükmünün geçi şli kıhnabilmesi, manamnakılla anla şıhr olmas ı şartiyledir. Burada, genel hükümden hariç tutulmamışba şlangıç bir hüküm olmas ı ile genel hükümde hariç tutulan birhüküm olmas ı aras ında fark yoktur. Ancak, manas ı akıl ile kavranılmıyorsa,ister asli bir hüküm, isterse istisnai bir hüküm olsun geçi şlikıhnması doğru de ğildir. Bundan dolayı ibadetlerde, cezalarda (hudud),miras hisselerinde, zekatlarm say ılmasında kıyas olmaz.Üçüncü şart:Ashn hükmü asla mahsus olmamal ıdır. E ğer ashn hükmü kendisinemahsus ise kıyas yoluyla ba şkas ına geçi şli kılınamaz. Ashn hükmününkendine mahsus olmas ı iki durumda olur:Birinci durum:Hükmün nedeninin as ıldan ba şkasmda var oldu ğu dü şünülemez.Yolcunun namaz ı kısaltmas ı, mesela, bir hüküm olup Inanan ak ıl ilebilinir, bu da s ıkıntıya savmakt ır. Ama bu hükmün nedeni yolculuktur.Yolculuk ise yolcu olandan ba şkas ında bulunamaz. Ayn ı şekilde, mesüzerine mesh etmenin mubah olmas ı, manas ı akıl ile bilinen bir hüküm-83 "Araya" "ariyye"nin ço ğuludur. Ariyye a ğaçtaki ye şil hurmayı kuru hurma ile satmakt ır.(Buhari, 3 /33).209