PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

getirilirler. Bunlara kayna ğm kayna ğı veya birinci derecede kaynak ve ikinciderecede kaynak demek de mümkündür. Hukuk'un men şeini, diğer deyimle,birinci derecede kayna ğını te şkil eden ve kayna ğı meydana getiren tabiatkuvvetlerine benzeyen yatak, hukuki inanç, hukuki idrâk, hukuki vicdan vehukuk idesi olduğu kabul edilmektedir " 5 Bunlar, hukukun metafizik ve di ğerdeyimle felsefi aç ıdan incelendi ğinde kaynak te şkil ederler. Sosyolojik aç ıdanda hukukun kaynaklar ını göstermek mümkündür. Burada sosyolojik aç ıdankasdetti ğimiz tarihi olu şum ve fiili durumlar neticesinde hukukun do ğmasınıintaç eden tezahüri olaylard ır. Bu da herkese göre ayr ı izah tarz ına maruzkalmaktadır. Sosyologlar tarafından hukukun men şei devlet veya devletidoğuran siyasi ve sosyal sebebler gösterilirken ıı 6 hukukçular tarafından dahukukun men şei bugünkü hukuki durum kar şısında devletin iradesi olduğuileri sürülmektedir l". Memleketimizde devletin bu iradesinin ortaya ç ıkışı,ya hükumet tarafından veya millet vekili tarafından yap ılan teklifle vukubulurve böylece kanun yapma meclise intikal ettirilir 118 ve resmi gazetedeyayınlandıktan sonra bir kanun tasar ısı, uyulmas ı herkese gerekli olan birkanun olmu ş olur.Islam hukukunda, hukukun men şeini Allah' ın iradesi olarak anlamaklâzımdır. Ancak Allah' ın iradesinin tezahür şekli Islâm hukuk filozoflarmagöre ikiye ayr ılır. Birinci kısım kaynaklar, do ğrudan do ğruya hükmü ispateder yani hüküm in şa eder ve koyar. Bunlar Kur'an' ı Kerim ve Sünnettir.İkinci kısım kaynaklar hükmü ke şif ve izhar eder, ortaya kor ve aç ıklar.Birinci çe şit kaynaklar ile ikinci çe şit kaynaklar aras ında önemli olarak ilerisürülen fark birinciler in şa, hiç yokken yeniden bir hüküm vazederler, ki buduruma göre Islam Hukuku'nun men şeini te şkil ederler. Bunlar bir yandan dabilfiil hukuki hükümler ve yasalar getirmi ş olduklar ından hukuk kayna ğı dasayılırlar. İkinci çe şit kaynaklar, -ki bunlar, ictihad (k ıyas), kamu yarar ı,istihsan, örf ve âdet vesaire- sadece hukuki hükümlere kaynak olurlar vebunların in şa ve hüküm vazetme kabiliyetleri yoktur. Bunlarla ortaya konanhükümler aç ıklayıcı ve ke şfedici durumdad ırlar. Ashnda hüküm mevcutturama bilinmemektedir. Dinin, di ğer deyimle Kur'an ve Sünnetin koymu ş olduğubaz ı prensip ve âlâmetlerle hüküm bulunup ç ıkarılmaktadır. Tabiatkanunlarmda oldu ğu gibi, nasıl ki fizikçiler tabiat kanunlar ın koymayıpbulup ve ke şfedip aç ığa vuruyorlarsa fakihler ve müctehitler de öyle yaparlar,aslında dinde prensip ve emarelerin arkas ında bulunan hükümleri anlay ıp ortayakoyarlar. İşte bu prensip ve emareler birer hukuki hüküm kayna ğıdır.115 O. M. Çağıl, Aym yer.116 Bak: Doç. Dr. Hamide Topçuo ğlu, 19. yüzyılda Hukuk Anlayışı, 122 vd, 138 vd.117 O. M. Ça ğıl, Aym eser, 85.118 Kanun yapma sanat ı ve tekniği için Bak. Prof. S. Şakir Ansay, Hukuk Bilimin Ba şlangıç,73 vd. Ankara 1958.61