PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

vas ıtas ıyla ba şka bir olaya geçmez. K ıyas ile fen'e geçecek olan hükümdeşu şartlar aran ır.Birinci şart:Açık söz ile sabit olmu ş şer'i ve ameli bir hüküm olmakt ır. Amaicma ile sabit olmu ş şer'i ve ameli bir hükmün k ıyas yolu ile geçi şli olmas ıhususunda iki fikir vard ır. Biri; bunun geçi şli olamayaca ğıdır. Benim deuygun gördüğüm budur. Çünkü icma, anlat ıldığına göre dayandığı kaynağınicma edilen hükümler birlikte zikredilmesini üzerine almaz. Dayanakzikredilmeden hükmün nedenini kavrama ğa imkân olmayaca ğı için,üzerinde icma edilen hükme k ıyas yap ılamaz. Bu, usulcülerin terminolojisinegöre üzerinde birle şilen hükmün varl ığı farzedilerek ic ına' ın bulunduğudurumdadır.İkincisi icman ın hükmü geçi şli olabilir. Şevkâni, bu görü şün, ikigörü şün do ğrusu olduğunu söyler. Ancak k ıyas ile sabit olan şer'i birhükmün geçi şli olması asla do ğru olmaz. E ğer fefi, kıyas ile sabit olanhükmün nedenine e şitse, aynı nedenin de aç ık sözün olayına e şit olmu şolur. Bu durumda kıyas ile geçi şli kılınan hüküm aslında aç ık söz ilesabit olan hüküm olur. E ğer neden de ona e şit de ğilse, hükümde ona e şitolmaz. Buna göre elma binas ı, şaraba kıyasen hükmü sabit olan hurma66 binas ına kıyas yap ılarak haram oldu ğu söylenemez. E ğer elma binas ı,sarho ş etmede hurma binas ına e şit ise o, şaraba e şit olur. Onun haramolmas ı hurma binas ına kıyaslanarak de ğil, şaraba k ıyaslanarak haramhhkhükmünü alır. E ğer sarho ş etmede ona e şit değilse haram olmaktada ona e şit olmaz.208İkinci şart:Aslın hükmünün nedeni ak ıl ile kavranabilmelidir. E ğer nedeniakıl ile bilinemiyorsa, k ıyas yoluyla geçi şli kılınamaz. Çünkü k ıyas ınesas ı, aslın hükmünün nedenini kavramak ve bu nedenin fer'ide gerçekleşmesini de kavramakt ır. Bu şart ın açıklanmas ı şöyledir:Bütün ameli, şer'i hükümler insanlar ın yararlıklan için konmuşturve bir tak ım nedenler üzerine bina edilmi şlerdir. Nedensiz bo şuna birhüküm konmamışt ır. Ancak hükümler iki türlüdür.Allah' ın nedenlerini bildirmedi ği hükümler. Bu, nedenlerin kavranılmasına yol vermemi ştir. Bu, insanlar ı hükmün üzerinde bina k ıhndığınedeni kavramad ıklan halde, hükümlere itaat, onlar ı tenfiz edipetmeyeceklerini imtihan ve tecrübe etmedin. Bu hükümlere taabbudveya manalar ı kavranılmayan hükümler denir. Meselâ: Be ş vakit namazı!' rekât say ılarının tandidi, zekât gereken mallarda nisab ın miktarlar ı-