PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

etmi şler, fakat kendilerini onlara ba ğlı saymamışlardır. Bunun için her zaman,Kur'an ve Hadise ve akla ba şvurarak geni ş ufukluluklarm ı ve serbestdü şünü şlerini kullanm ışlardır. Onlardan sonra gelenler önce Kur'an'a veHadise ba şvuracaklar ı yerde, onlar ı tamamen terkedip mezheplerini öne geçirmişlerdir.Böylece kazuist bir fikir do ğmu ştur. Oysa Kur'an ve Hadislerinhükümleri kazuist de ğildir147 .Kazuist hukuk, olmu ş ve olacak her hâdiseye ayr ı ayrı hüküm koyanhukuktur. Yukarda ictihad ın me şruiyeti bahsinde sonlu ifadelerin sonsuzolayları karşılayamıyaca ğı söz konusu edilmi şti Bugün ne kadar teferruatl ıve ihtimalli hükümler konursa konsun, yarinki olaylar ihtimallerin d ışındacereyan eder ve onlara da yeni hükümler koymak gerekir. Kazuist tâbiri,fıkıh ilmini derinliğine bilmeyip kulaktan dolma ona ba ğh olanlar tarafındanho ş karşılanmaz. Ama yine onlar derler ki "yeni ictihada ihtiyaç yoktur, zirafıkıh her ihtimale cevap vermi ştir". İşte onlar ın bu sözü fıkhın kazuist olduğununen kuvvetli delilidir.Ama İslam Hukuku deyince sadece fıkhı saymak do ğru de ğildir. F ıkhınüzerine dayandığı Usulül-F ıkıh mikerret metodun en iyi tatbiki say ılır.Islam Hukukçular ı başlangıçta iki görü şe göre hareket ediyorlard ı. Kimi aslafiilen vuku bulmayan ve ihtimalli olan sorulara cevap vermezlerdi. Farazimeseleler üzerinde fikir beyan etmekten sak ınanlardan biri de İmam ı Malik'ti" 8Şunu söylemek zorunday ız ki kazuist fıkıh, buna cüziyat üzerine kurulmuşfıkıh deniyor, mezhepler te şekkül ettikten sonra ortaya ç ıkmaya ba şlamıştı.Aslında büyük mü ctehitler önce kaideleri vazeder ve sonra ortaya ç ıkanmeselelere tatbik ederlerdi. Tatbik edemedikleri bir meseleyle kar şılaşınca,o mesele için ayr ı bir kaide koyarlard ı. Bunun en aç ık misâli "K ıyas" konusudur.Önce k ıyasın kaidelerini koymu şlar ve gelen meseleye k ıyas ederekcevap vermi şlerdi. Ortaya ç ıkan meselelerden kıyas'a göre cevap verilemiyecekolunca, o gibi meselelere istihsan (gizli k ıyas) kaidesine göre cevap yerlimiştir149 . Bu kaidelerden Usul ül-F ıkıhta bahsedildi ği içindir ki, miicerretmetoda göre yaz ıldığını söyledik. Burada daha belirli bir fikre varabilmemizhususunda İslâm Hukukuna ait eserleri dört k ısma ay ırmak mümkündür.Usulül-Fıkıh, Hilâfiyat, Külli kaideler ve f ıkıh kitaplarıdır. Kazuist metodutakip eden sadece fıkıh kitaplarıdır. Usul eserleri fıkıhla beraber her zamanokutula gelmi ş ama hilâfiyat ve külli kaideler her zaman beraber yürümemi ş-tir. İslam Hukuk Felsefesi (Usulül-F ıkıh)nin do ğu şunun fıkıhtan önce oldu ğunatemas etmi ştik. Sonra mezhepler te şekkül edince bu usul kaidelerine göre147 Kazuist metod için bak: Sabri Şakir Ansay, Hukuk Bilimine Ba şlangıç, 80, 1958; Erdo ğanGöger, Hukuk Ba şlangıc ı Dersleri, 88, Ankara 1972.148 Muhammed Ali Sayıs ve Arkada şları, Tarih et-Te şri el-İslâmi, 257.149 Muhammed Mustafa Şelebi, el-Madhal lidirasetil-F ıkhıbishimi, 185 vd.72