PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

nizam olmasından dolayı ve özellikle bir ferdin menfaat ı da kasdedilmediğinden,bütün insanların Rabbine nisbet edilmi ş ve Allah' ın hakk ıadını almıştır.Yüküralünün (mükellef) hakkı olmaktan kasdedilen, ferdin hakk ı-dır ve hükmü s ırf onun menfaat ı için konmuştur. İnceleme sonunda,249 yükümlülerin fiillerine ili şkin olan şer'i hükümlerin bir kısmı sırf Allah'ınhakkı ve bir kısmı sırf mükellefin hakk ı ve bir k ısmında da iki hak birle ş-mi ştir, fakat Allah' ın hakkı üstündür, di ğer geri kalan k ısmında iki hakbirle şmi ş mükellefin hakk ı üstündür.Allah'm hakkı araştırma sonunda aşağıda gösterilen yedi mertebedeaçıklanmıştır:1—Sırf ibadet olanlar: Namaz, Oruç, Zekât, Hacc ve bunlar ın üzerlerinekuruldukları imân ve İslam. Bu ibadetler ve bunlar ın esaslarındanmaksat, dini kurmakt ır ki o da toplumun nizam ı için zorunludur. Heribadetin me şruluk felsefesi, onun yaln ız yükümlünün menfaat ına olmayıpgenel menfaat için oldu ğunun delilidir.2—(Zahmet) manas ı bulunan ibadetler: Sadakai fıtır gibi yoksullara,miskinlere sadaka vererek Allah'a yakla ştıran ibadettir. Fakat hâlisibadet de ğildir, zira, nefsin bekas ı ve görünmesi için nefse vergi manasm ıtaşır onda zahmet (meunet) manas ı bulunduğunu söylemelerinden maksatlarıbudur. Bundan dolayı insana yaln ız kendi nefsinden ötürü de ğil,küçük çocuğu ve hizmetcisi gibi hem kendi yanında olup bakt ığı kimse-Terden ve hem kendi nefsinden vermesi gerekir. E ğer, hâlis ibadet olsayd ı,insana yalnız kendisinden ötürü gerekirdi. Zekât da halis ibadet olan birincitürden de ğil, öteki türden olmal ıdır. Çünkü zekâtta bekâs ı ve muhafazası için mala konmu ş vergi manasını ta şır. Bunun içindir ki, çocuk vedeli gibi ehliyeti olmayan kimsenin mal ına da mücahidlerin ço ğunluğunagöre zekât gerekir. E ğer s ırf ibadet olsayd ı, yalnız ergin olan akılh kimseyegerekirdi.3—Ekili yerlere, ister ö şre ister haraca tabi olsun, vurulan vergidir.O şürlü yerlere vurulan vergi ister on (ö şür) ister onun yar ısı (be ş) olsun,250 ister haraçl ı yere vurulan vazife harac ı veya bölü şme harac ı olsun, aradafark yoktur. Bu vergilerden maksat, sulama ve sarf yollar ını ıslah, köprüleryapmak, yollar açmak ve onlar ı düşmanlardan korumak, fakirlereve yoksullara yard ım etmek, ve kamu yarar ına (amme maslahat ı) vesosyal sigortan ın gerektirdiği diğer şeyler gibi kanun yarar ına sarf etmektir,ki bu da yerlerin sahiplerinin ellerinde kal ıp, istismar edilmeleri ileolur. Usuleüler ö şürlü yerin vergisine kendisinde ibadet zahmet (meunesi)olan bir meunet ve haraçl ı yerlerin vergisine de ceza meunesi olan bir357