PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

kanun koyucuya başvurmadan imkan yoktur. Çünkü neyi kasdetti ğinikendisi mübhem b ırakmıştır. Sözün sigas ı ve dıştan belirtiler de neolduğunu göstermeyince, neyi mübhem b ıraktığını açıklamada kendisinebaşvurulur. E ğer kanun koyan mucmeli aç ıklarsa, bu yeter derecede vekesin bir aç ıklama olur ve böylece mucmel tefsir edilmi ş olarak mufasseradım alır. Zekât, namaz, hacc ve di ğerlerini açıklamada yap ılan açıklamabundan ba şka bir şey de ğildir.E ğer, Sari'den mucmeli aç ıklayan bir söz ç ıkmış, fakat icmali kaldırmayakâfi gelmemiş ise, böyle bir mucmel mü şkil olmuş olur. Artıkonun kapahh ğını kaldıracak ictihad ve ara ştırmağa yol açılmış demektir,onun açıklanmas ı şari'a başvurmaya bağlı de ğildir. Zira şaıi' mucmelbıraktığını biraz aç ıklayınca, ictihad ve dü şün.meyle aç ıklama yapmayakapı açmıştır. Bunun misali, riba sözüdür. Kur'an- ı Kerim'de mucmelolarak gelmi ştir. Hz. Peygamber onu alt ı riba malına ait hadisi ile aç ıklamıştır.267 Fakat bu aç ıklama yeter de ğildir. Çünkü bu hadisi ribayamahsus kılmamıştır. Böylece hadiste gelenlere k ıyas yaparak ribannı205 açıklan.mas ına kap ı açmıştır. "Vakfm ash" sözü kanunda mucmel olarakgeçmektedir. Kanun koyucu yarg ıçliğı düzenleyen tasar ının 28 nci maddesininikinci bendinde bunu aç ıklamış ise de, bu yeterli ve hasredici olmadığındansöz müşkil olmuş ve aç ıklanmasında ictihada yol açmıştır.4— Muteşabih:Usulcülerin terminolojisine göre muteşabih, sıgasınm kendisi kasdedilenmanaya delâlet etmeyen ve onu aç ıklayan dış belirtiler de bulunmayanbir gözdür. Sari'i onu tefsir etmemi ş, onu kendisinin bilmesini tercihetmi ştir.Bu manada olan mute şabih, şeriatla ilgili (nass) sözlerde olmad ığıgibi hüküm bildiren ayetler ve hadislerde, neyin kasdedildi ği bilinmeyenmute şabih bulunmaz. Bu, baz ı sürelerin ba şlarında bulunan ayrık harflerdir(huruf mukattaa), (elif, lam, mim, kaaf, saad, ha, mim) gibi. Zahir (aç ık)manaları, Allah'ın eli, gözü ve yeri olmas ı bakımmdan insana benzediğini gösteren ayetler de böyledir. Mesela, Yüce Allah' ın "Allah' ıneli onların elinin üstündedir"268 "gemiyi gözlerimizin önünde ve vahyimizleyap"2® ve "gizli toplanan üç ki şinin dördüncüsü Allah't ır, beş iseler altınmı O'dur, bundan ister az ister çok olsun ve nerede olurlarsa olsunlar onlarlaberaber bulunur"27° sözleri de müte şabihtir. Sürelerin ba şlarında bulunan267 Hadisin metni: "Altın altınla, gümüş gümüşle, buğday buğdayla, arpa arpa ile, tuz tuz ile,hurma hurma ile, benzeri benzerle e şit surette ve pe şin olarak, ama bu s ınıflar değişirse, peşin olmakşartıyla istediğiniz gibi satın". (Ibn Maceh 2/758, yeni bask ı. ç.).268 Feth, 10.269 Hud, 27.270 Mucadele 7.323