PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

etmemi şlerdir. Ayn ı şekilde şer'i bir metinde biri geçecek olursa, fertlerininbir kısmının tahsis edildi ğine delil olmad ıkça içine giren bütünfertlere gösterdi ği hükmün sabit olduğunda da ihtilâf etmemi şlerdir.215 Ancak ihtilâf ettikleri tahsis edilmeyen umumun, bütün fertlerine deliletininkesin veya zanni olup olmadığında yani umumun delâlet etmesıfatındadır.Içlerinde şâfilerin de bulundu ğu bazı usulcüler, tahsis edilmeyenumumun., bütün fertlerini içermesini göstermesi zannidir, yani umumiliktekesin olmayıp görünür (zahir) bir delâlettir. Tahsis edildi ği zaman, tahsistensonra da geri kalan fertlerine delâleti zannidir, umumun buna göretahsisten önce ve sonra delâleti zannidir. Bunun neticesinde, umumunzanni bir delil ile isterse birinci, isterse ikinci tahsis olsun mutlak surettetahsis edilmesinin do ğru olacağı anla şılır. Çünkü zanni olan zanni iletahsis edilir Ve böylece umum ile kesin olan özel (hass) aras ında çat ışma(taaruz) olmaz. Zira iki delil aras ında ikisinin kesin veya ikisinin zanniolmas ıdır.Doğrusu, özelin (hass) gösterdi ği kadarına onunla hüküm verilir,umumun da, özelin gösterdi ğinin dışında kalana hükmü cari olur. Bu husustakifikirlerinin delili genel sözlerin geçti ği şer'i nass'ların incelenmesineticesinde tahsis edilmemi ş hiç bir umumun bulunmadığıdır. Umumiliğidevam eden bir umumun (genel) bulunmas ı çok seyrektir, umumili ğindevam ı da ancak onunla beraber bulunan bir belirti (karine)den anla şılabilir.Her umurni olanda durum ve üstün ço ğunluk, onun umumiliğininbâki kalmamas ı olduğuna göre, tahsis edildi ğini gösteren bir delil olmadanmutlak surette geçen bir umumun, ço ğunluk hükmüne göre tahsiseihtimali olur. Buna göre tahsis edildi ğini gösteren bir delil bulunmayanmutlak umumun umumili ğe delâleti kesin olmayıp görünü ştedir.Hanefilerin içlerinde bulundu ğu diğer bir kıs ım usulcüler de tahsisedilmemiş umumun, umumiliğinin kesin olduğuna gitmemi şlerdir. O,bütün fertlerini içine alma ğa kesin olarak delâlet eder. Tahsis edildi ğinde,tahsisten sonra geri kalana delâleti görünürde (zahir)dir, yani zannidir.Bu mezhebe göre tahsis edilmeyen umumun bütün fertlerini içine almas ını216 göstermekte kesindir. Tahsis edildi ği zaman, tahsisten sonra geri kalanfertlerine delâleti zannidir. Bunun neticesi şu olur: umum ilk defa zannibir delil ile tahsis edilemez. Zira zanni olan kesin olan ı tahsis edemez.Fakat ikinci ve üçüncü defas ında zanni delil ile tahsis edilebilir. Çünküilk tahsisten sonra zanni olmu ştur. Zanni ise zanniyi tahsis eder. Vetahsis edilmemi ş umum ile kesin olan özel (hass) arasında çatışma (taaruz)vuku bulabilir. Zira ikisi de kesindir. Bu husustaki fikirlerinin delili şudur:genel söz manas ına giren gerçekten bütün fertlerde kullan ılmaktadır.331