PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ona uygun bir hüküm koymam ışsa, işte bu, mutlak (mursel) uygun niteliktir.E ğer safi niteli ği saymayıp onu ilga etmi şse bu la ğvedilmi ş biruygun (münasib) niteliktir. Usulcüler müessir uygun nitelik, elveri şliuygun niteli ği neden saymakta ve la ğvedilmi şi de neden saymamaktabirle şmişlerdir.Ancak mutlak uygun niteli ği neden say ıp saymamakta ihtilaf etmişlerdir.İşte bu dört k ısm ın misalleri ile aç ıklanmas ı şöyledir.1. Müessir uygun (münasib) nitelik:Ş'itri'in, kendisine göre hüküm koyduğu uygun bir nitelik olup bununkonduğu hükmün aynısına neden oldu ğu nass veya icma ile sabittir. Bununmisali Yüce Allah' ın şu sözüdür: "Sana aybaşı halinden sorarlar, de kio bir ezadır. Bunun için aybaşı halinde kadınlara yaklaşmay ın" 84 . Bu sözile sabit olan hüküm, ayba şı halinde kad ınlara yakla şılmamas ının gerekliolmas ıdır. Bu hüküm ayba şı halinin bir eza olmas ı üzerine dayand ırılmıştır. Sözün ifadesi, ezan ın bu hükmün nedeni olmas ında aç ıktır. Ezada ayba şı halinde kad ınlara yakla şılmamas ının gere ği için müessir uygunbir niteliktir.Hz. Peygamber'in şu sözü "Kâtil varis olamaz"* da bir misâldir. Busöz ile sabit olan hüküm müyerrisini (kendisinden miras alaca ğı kimseyi)78 öldüren mirastan mahrum edilir. Bu hüküm onun katil olmas ı üzerineterettüp etmi ştir. Sözün ifadesi bu menetmenin nedeninin öldürme (katl)olduğunu belirtiyor. Zira hükmü türemi ş (mü ştak) bir kelimeye ba ğlamakkök kelimenin (masdar i ştikak) neden oldu ğunu bildirir, öldürmeninmirastan menetmesi, müessir uygun (münasib) bir niteliktir.Yüce Allah' ın şu sözü de buna misaldir. "Evlenecek çağa gelince yetimlerideneyin, onlarda bir olgunluk bulursanız mallarını kendilerine verin"Bu nass ile sabit olan hüküm erginlik ça ğına ermemi ş yetimlerin mallarınabakma yelâyeti velilerinin hakk ı olmakta devam eder. icma ile sabitolmu ştur ki, küçü ğün üzerine mali velayetin sabit olmas ının nedeni,küçüklüğüdür. Küçüklük ise, mali yel:ayetin sabit olmas ı için müessiruygun bir niteliktir:Yerine uygun bir nitelik üzerine düzenlenen her şer'i hükümdeniteliğin hükmün nedeni oldu ğunu nass veya icma göstermi şse, bu nitelikmüessir uygun niteliktir. Bu, uygun niteli ğin nazarı itibara al ınmas ınınen yüksek derecesidir.84 Bakara, 222.85 Nisa, 6.* Termizi, 8 /259.218