PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

152 (Müslüman) olmak demek de ğildir" ve "Allah, azimet hükümlerinin yerinegetirilmesini istediği gibi ruhsatlarının da yapılmasını ister" buyurdu.IV— HÜKÜM GIYEN(Mahkfım aleyh)Hüküm giyen, Şüri'in hükmünü!' i şine taallük etti ği yükümlününkendisidir. Yükümlünün şer'an yükümlü k ılınabilmesi için iki şart vard ır.Birincisi: Yükümlü, yüküm (teklif) ün delilini anlama ğa gücü yetecekderecede olmal ıdır ki, Kur'an ve sünnetten kendisine yükletilen kanunsözlerini kendi kendine veya bir arac ı ile anlayabilsin. Çünkü yükümündelilini anlayamayacak kimse ise, yükümlü tutulacak' nesneyi nas ıl yerinegetirecek ve maksad ı o yöne nas ıl yöneltecektir. Teklifin delillerini anlamagücü ancak ak ılla gerçekle şir ve akıl sahiplerinin yükümlü k ılındıklansözler ak ıllarının anlama seviyesindedir. Çünkü ak ıl anlama vekavrama aletidir ve irade onun vas ıtas ı ile buyruğu tutmağa yönelir.Akıl dış duyu ile kavranacak bir nesne olmad ığı için Şüri' aklın bulunmaihtimali olan aç ık bir nesneye yükümlü k ılmayı bağlamışt ır ki, bu dabüluğa ermedir. Akl ın güçlerinde bir ür ıza olmadan bülu ğa eren kimse,yükümlü kıhnacak kudret kendisinde bulunuyor demektir.Buna göre deli ve çocuk olan teklifin delilini anlama ğa vas ıta olanaklın yokluğundan ötürü yükümlü tutulamazlar. Ayn ı şekilde gafletiçinde olan, uyuyan ve sarho ş olan; gaflet, uyku veya sarho şluk halindeanlama güçleri olmad ığı için yükümlü olmazlar, i şte bunun için Hz. Peygamberşu üç kimseden: "Uyanana kadar uyuyandan, büluğa erene ka-153 dar çocuktan ve akıllanıncaya kadar deliden sorumluluk (yani kalem)kaldırılmıştır"* buyurmu ştur. Hz. Peygamber "Namazda uyuyor kalanveya onu unutan kimse namaz ı hatırladığı zaman k ılsın. Zira onun vaktio zamandır."** buyurmu ştur.Zekütın, nafakan ın ve tazmin etmenin çocuk ve deliye farz k ıhnmas ı onları yükümlü tutmak de ğildir. Bu sadece onlar ın mallar ındagereken hakkın ödenmesi için onlar ın velilerine teklif olup bir toprak veemlük vergileri gibidir.Yüce Allah' ın Ey inananlar ne söylediğinizi bilene kadar sarhoş ikennamaza yaklaşmay ın'"77 sözüne gelince, bu sarho şlara sarho ş olduklarızaman namaza yakla şmamaları için teklif de ğildir. Bu, müslümanlarayık oldukları zaman namaz vakti yakla şınca içki içmemeleri ve böylece* 1bn Maceh 1 /658, yeni bask ı.** İbn Maceh, 1 /227-8, Buhari, 1/146.177 Nisa, 43.285