PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

sUsulcünün, ara ştırmas ı sonucu koyduğu bu ve diğer külli kâideleri,fakih, müsellem kaideler olarak al ır ve külli delili, cüz'ilerine uygular;böylece muayyen (tafsili) i şle ilgili şer'i hükmü elde eder. Mesela,"emir gerekli k ılmak içindir" kaidesini, Allah TeaWn ın şu sözüne uygular:"Ey inananlar, akitleri yerine getirin' ve bu emre dayanarak akitleriyerine getirmenin vacib oldu ğuna hükmeder. "Nehiy haram k ılmak içindir"kaidesini Allah Teala'n ın şu sözüne uygular: "Ey inananlar, hiç birtopluluk bir toplulukla alay etmesin" 2 ve buna dayanarak bir toplulu ğun10 bir toplulukla alay etmesinin haram oldu ğuna hükmeder. "Genel (âmm)kesin olarak bütün fertlerini içine ahr" kâidesini Allah Teala'mn "Annelerinizsize haram ktl ınd1"3 sözüne uygular ve bundan her annenin haramolduğuna hükmeder. "Mutlak herhangi bir ferde delâlet eder" kaidesiniAllah Teala'n ın zıhar kefareti hakk ında olan "bir köleyi hür !alma"sözüne uygular ve kefaret vermede, ister müslüman olsun ister olmas ın,herhangi bir boynu (köle) hür k ılmanın kâfi gelece ğine hükmeder.Bu misâllerden, külli delil ile cüz'l delil, külli hüküm ile cüz'i hükümaras ındaki fark anla şılmış olur.Emir, nehiy, genel (âmm), mutlak, tam (sarih) icma ve k ısmi(sükûti) icma, nedeni, nass ile belirtilen k ıyas ve nedeni, istinbatla bilinenkıyas gibi, alt ında birçok cüzilerin bulundu ğu deliller, külli delilin birertürüdür. Emir, külli olup buna emir s ıgas ı ile gelen bütün s ıgalar girer.Nehiy (yasaklama) de külli olup nehiy s ıgas ı ile gelen bütün s ıgaları içineahr, diğerleri de böyledir. Emir külli delil ise de, emir s ıgas ı ile gelen ifade(nass), cüz'i delildir. Nehiy külli delildir, ancak nehiy suretinde gelen ifade(nass)nin kendisi cüz'i delildir.Külli hükme gelince, bu, gerekli k ılma (icab), haram klima, sahihve bat ıl olma gibi alt ında birçok cüz'ilerin bulundu ğu hükümlerin geneltürüdür. Gerekli k ılma da ayrıca külli bir hüküm olup bunun içine akitleriyerine getirme gerekli ği, evlenmede şahitlerin gerekli ği ve her hangibir gerekli'nin (vacib) gerekli ği girer. Haram k ılma da külli bir hükümolup zinanın, hırs ızh ğın haram kılınmas ı ve her hangi bir haram olan birnesnenin haram k ılınması onun içine girer. Sahih ve bat ıl olma da böyledir.Gerekli (farz) k ılma külli bir hüküm olup belli bir i şin gerekli kılınmasıcüz'i bir hükümdür.Usulcü, cüz'i delillerden ve cüz'i delillerin delâlet etti ği cüz'i hükümlerdenbahsetmez. 0 ancak külli delilden, onun delâlet etti ği külli hükümden1 Maide, âyet 1.2 Hucurat, âyet 11.3 Nisa, âyet 23.4 Mucadele, âyet 3.153