PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

usullerinde, ticaret örfünde (iisliiblarm) baz ı ifade tarzlar ının hükümleredelâlet etmesiyle, baz ı sözlerinin manalara delâletiyle veya gizliliklerinbaz ı türlerinin öZel yollarla kald ırılmas ı ile ilgili özel bir terim varsa, kanununörf ve teriminin gerektirdi ği nesne kanunun maddelerinin anla şılmasmauyulur. Dilin durumlar ının gerektirdi ği manaya bak ılmaz.Bunun için Usulül-Fıkıh âlimleri şer'i örfle şmi ş masalarda kullanılansalat (namaz), zekât, talak (bo şama) gibi sözler, dil manalarma görede ğil, örf manalar ına göre anla şılacaklar ına karar vermi şlerdir. Çünkükanun koyan ifadesinde kendi özel tabirini kullanma ğa riayet eder. E ğer,özel bir örfü yoksa, genel dil kullarnl ışına riyet eder.Birinci KuralMETNİN DECALET TARZIŞer'i (veya kanuni) sözün (nas) ibaresinden, i şaretinden, delâletindenveya gere ğinden ne anla şıllyorsa, ona göre hareket etmek vâcibolur. Bu dört yoldan birine göre sözden ne anla şıhyorsa, o, sözün gösterdiğimana, ve söz de onun delili olur."Bu yollardan biri ile anla şılan mana ile bu yollardan başka biri ileanlaşılan başka bir mana çat ışacak olursa, ibareden anlaşılan, işaretleanlaşılanın üzerine tercih edilir, bu ikisi ile anla şılan delâletle anla şılanüzerine tercih edilir".164 Bu kaidenin özet manas ı şudur: Şer'i veya kanuni söz, bazan müteadiddelâlet yollar ına göre müteaddid manaya delâlet edebilir. Onundelâleti ibaresinden ve harflerinden an.la şılana mahsus olmaz. Bazanişaretinden, delâletinden, iktizas ından anla şılan manalar ı da olabilir. Buyolların her hangi biri ile anla şılan mana sözün (nass) gösterdi ği manalardanolur ve söz de o manan ın delili ve onu gösteren söz olur ise, onunlai ş yapmak gerekli (vâcib) olur. Zira kanuni sözle yükümlü olan kimse,bu sözün dilce kararla ştırılan delâletlerin biri ile delâlet etti ği manayagöre i ş yapmakla yükümlü olur. E ğer, sözün delâlet yollar ının bir kısmınagöre gösterdi ği mana ile i ş yap ılır da ba şka bir yolla gösterdi ği mana ileiş yapma ihmal edilirse, söz baz ı yönleriyle kullan ılmamış olur. Bununiçindir ki, Usulcüler, sözün ibaresinin gösterdi ği, ruhunun gösterdi ği şeyve anla şılan nesneye göre i ş yapmak gereklidir, demi şlerdir. Bu yollar ınbir kısmının delâleti öbüründen kuvvetlidir. Bu farkl ılığın tesiri çat ışmazamanında ortaya ç ıkar.Bu kaidenin uzun aç ıklamas ına gelince, bu dört yoldan her birinindelâletiyle neyin kasdedildi ğini açıklama olup misâllerini şer'i ve be şerikanunların metinlerinden verece ğiz.293