PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ir vakitte müteaddit namaz k ılsa da her namaz vakti için abdest almay ıvacib kılmaya ihtimali vard ır. Ama ikincisi bu ihtimali kaldırdığı içintercih edilir. Böylece, Şer'i hüküm, vakit için abdest almay ı vâcib kılmakolur ve o vakitte istedi ği kadar farz ve nafile namaz k ılar.Dördüncü KaideDELALETİ AÇ İK OLMAYAN NASS VE MERTEBELERİDelâleti aç ık olmayan nass s ıgası, kasdedilen manay ı doğrudandoğruya göstermeyen söz demektir. Ondan kasdedilen mana kendi d ışındabaşka bir n.esrıeye dayanmaktad ır. Eğer ictihad ve ara ştırma ile onun kapa-1141 giderilebilecekse, buna mü şkil veya (hafi) kapal ı denir. Eğer, kapalılığıancak şeriat (kanun) koyandan soruhnakla giderilebilecekse buna198 mücmel denir. Eğer hiç bir surette kapal ılığın kaldırılmas ına imkan yoksa,buna müte şabih denir.Üçüncü kaidede, delâleti aç ık olanın aç ıklık bakımından mertebe-'erinin de ğişik olduğunu anlatt ık ve aynı kaidede delâleti aç ık olanınkısımlarım açıkladık. Bu kaidede delâleti aç ık olmayanın kısımlarım,kapalılık kısımlarmı ve kapalıh ğın ne ile giderilebilece ğini anlataca ğız.Usulcüler, delâleti açık olmayan da dört kısma ayırdılar: Kapal ı(hafi), müşkil, mücmel, müte şabih.Bu dört kısmın her birinin ıstılah manas ının ne olduğu, misallerive hükümleri ile beraber şöyledir:1— Kapalı (Hafi): Usulcülerin ıstılahına göre, kapalıdan kasdedilenanlam şudur: Açıkça manasma delâlet eden bir söz olmakla beraber,manasmın fertlerinin bir k ısmına intibak etmesinde, dü şiinmeğe ve incelemeğeihtiyaç gösteren bir kapahl ık ve gizlilik bulunur. Söz, fertlerininbu kısmına ,göre kapal ı sayılır. Bu kapahlığın men şei şudur: Fertte, di ğerlerindenya art ık bir nitelik veya eksik bir nitelik bulunur, ya da ferdinözel bir ismi olur. Bu artık veya eksik nitelik yahut da özel ad ının bulunması onu şüpheli bir mevkie kor. İşte sözün bu ferde delâleti kapal ıkalmış olur. Artık sözün kendisi bu ferdi de içine ald ığını göstermez olur.Buna ba şka bir nesnenin eklenmesi gerekir.Bunun misali hırsız sözüdür. Bu sözün manas ı açık olup başkasınınmütekavvim olan malını saklı bir yerden gizlice alan demektir. Fakatbu manamn mesela yankesici gibi baz ı fertlere intibakmda bir çe şit kapahlıkvard ır. Yankesici, uyanık bulunan bir kimseden, bir çe şit ustalık,199 el hafifli ği ve göz aldat ıcı yollarla, mal alan kimsedir. Bu, art ık bu niteliklehırs ızdan ayrılır ki bu nitelik, hırsızlığa cür'et etmesidir, bunun için özelbir ad olarak yankesici ad ını almıştır. Bu durumda, buna hırsız denir mi318