PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

hükmün te şrri, ya insanlara fayda getirir veya onlardan bir zarar ı sayar.Hüküm koymağa sürükleyen bu sebep, hüküm koymakta güdülen gayeyigösterir ve buna "hükmün hikmeti" denir. Ramazan'da, hastayaoruç tutmamas ına cevaz vermenin hikmeti, hastadan s ıkınt ıya saymaktır.Ortak veya kom şuya, kom şuluk ( şüf'a) hakk ı tanımak, ondan zarar ısavmakt ır. Kasten dü şmanlıktan ötürü adam öldürene k ısas yap ılmas ının69 hikmeti, insanlar ın hayat ını kurtarmakt ır. H ırs ız ın elinin kesilmesininhikmeti, insanların mallarının korunmas ıdır. Mal mübadelesine izin verilmesininhikmeti insanların, ihtiyaçlarını gidermeleri hususunda dü şecekleris ıkıntly ı savmakt ır. İşte, her şefi hükmün hikmeti bir yarar ı gerçekleştirmek veya bir zarar ı savmakt ır.Akla gelen şudur ki, her hükmün bir hikmet üzerine bina k ılınmasıve hükmün varlığı hikmetin varlığına, yokluğu da onun yoklu ğuna bağlanmasıdır. Çünkü hükmün hikmeti, hüküm koyma ğa sürükler ve hükümdegüdülen gaye de odur. Fakat ara şt ırma sonucunda görüldü ki,hükümlerin bir kısmını koyarken, hikmeti bazan kapal ı olur, aç ık olmaz.Yani dış duyulardan biri ile kavran ılmaz, var olup olmad ığı tesbit edilemez.Bunun için hüküm onun üzerine bina k ılınamaz, hükmün varl ığıonun varlığına, yoklu ğu da onun yokluğuna ba ğlanamaz. Mesela: Mübadeleyicaiz klima= hikmeti, insanlar ın ihtiyaçlarını gidermekteki s ıkıntıyı savmakt ır. Ancak, ihtiyaç gizli bir şeydir. Mübadelenin bir ihtiyaçiçin olup olmadığı bilinemez. Evlilik ile de nesebin sübutu böyledir. O-nun hikmeti kad ının yalnız kocas ından hamile olmas ına götüren cinsibirle şmedir. Bu, hiç kimsenin vak ıf olamadığı gizli bir iştir.Hikmet bazan da takdir' olur, yani mazbut olmaz. Hükmün onunüzerine bina kıhnmas ı yok ve varl ık yönünden ona ba ğlanmas ı bir kaidealtına alınamaz. Mesela: Ramazanda hastan ın oruç tutmamas ına cevazverilmesinin hikmeti zorlu ğu savmakt ır. Ama, bu takdire ba ğhdır,insanlar ın ve durumlar ının de ği şik olmas ına göre de ğişir. E ğer hükümbunun üzerine bina k ılı/Imi ş olsa, teklif bir kaide alt ına ahnmaz ve do ğruyürümez. Ayn ı şekilde, orta ğın ve kom şunun şüf'a hakkının hikmetizarar ı savmaktır. Bu, mazbut olmay ıp takdiridir.Bir kıs ım hükümlerle te şri hikmeti gizli oldu ğundan ve bir k ısmındabelli olmadığından, aç ık olan ve mazbut olacak ba şka bir nesneyiesas al ıp hükmün onun üzerine kurulmas ı, hükmün varlığı onun varlığına,yokluğu onun yokluğuna ba ğlanmas ı ve hikmetine de uygun olması gerekmi ştir. Hikmete uygun olmas ının manas ı hikmetin onunlabulunaca ğına ve hükmün onun üzerine kurulmas ı, hikmeti gerçekle ştirecekdurumda olaca ğına ihtimal verdirmesindendir. Hikmeti gerçekleştirmeğeve hükmün onun üzerine kurulmas ı ile hikmetin gerçekle şe-211