PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

hukuki hadiseleri tetkik suretiyle esaslar tesbit eder. Ve bu istikrai (Inductif)metodla elde edilmi ş esaslar ı izah eder. Bu ilim, muhakemelerinde azimetnoktası olarak daima tecrübe, mü şahede ve şe'n1 hadiselerden ç ıkarılmış hakikatlerikabul eder. Bu suretle "hukukun umumi esaslar ı" ilmi tamamileba'di (a posteriori), müsbet bir ilimdir. Metodu da istikrai, indüktiftir" 27 .Ilerde anlataca ğımız gibi bu yol ve metod Hanefilerin F ıkıh Usulü İlmi'niyazma metodlar ıdır. O halde buna göre "F ıkıh esaslar ı ilmi" dediğimiz takdirdehem mana ve hem de metod bak ımından tamamen Hanefilere göre Usulül-Fıkıhanlatm ış oluruz."Dar manada hukuk felsefesi hukukun umumi esaslar ı ilminden farkhbir ilimdir. Hukuk felsefesinin mevzular ı metafizik mefhum ve esaslard ır.Metodu kabli (apriori) ve münhas ıran istidlali (deductif)dir. Hukuk felsefesişe'ni hukuki malzemeyi tetkikten yüksek esaslara do ğru de ğil, tersine, yüksekesasları ve metafizik mefhumlar ı tahlil ve tetkik yolu ile şe'ni hukuk mevzularına doğru yürür" 28 .Bu dar manada hukuk felsefesi Şâfillerin di ğer deyimle Kelamc ılarınUsul ül-Fıkıh ilmine uygun düşmektedir. Buna dair ilerde aç ıklamalardabulunacağız.Hukukun umumi esaslar ı ile hukuk felsefesi aras ında şu farklar gözeçarpmakt ad ır.a) Hukuk felsefesi, hukuki mefhumlar ı nazari, kabli muhakemelerletesbit eder. Hukukun Umumi Esaslar ı ise, bunları mevzu hukuk malzemesinitetkik yolu ile tesbit eder. Her ikisi aras ında metod farkı vardır.b) Hukukun Umumi esaslar ı ilminin metodu indüktif olduğu gibi bumetodla elde edilen esaslar da şe'ni hayattan ç ıkan şe'nî ve mevzu hukuk sistemlerindendo ğan hayati meselelerdir. Hukuk Felsefesinin nazari yolla tesbitetti ği esaslar, zaman, mekân kaydinden azade mücerret hukuktur.c) Hukuk felsefesi hukuki müesseselerin vücudu sebebi olan şe'ni, içtimaihayat,hadiseleri ile hemen hiç alakadar olmaz. "Hukukun Umumi Esasları"ilmi ise hukukun içtimai hayat kaideleri oldu ğunu hiç bir zaman unutmaz29.Yukardan beri hukuk felsefesinin tariflerini ve aç ıklamalarını, bu aradageniş ve dar manada ortaya at ılan değişik açıdan, metod fark ından do ğantarifleri de gördük. Şimdi buna göre islâm'da "Usulül-F ıkıh İlmi" diye anılanilme Hukuk Felsefesi diyebilir miyiz ? Evet, Usulül-F ıkıh İlmi'ne hukuk fel-27 Sadri Maksudi Arsal, Ayn ı eser, 17.28 Sadri Maksudd Arsal, Aym yer.29 Sadri M. A., Aynı eser, 19-20.23