PDF Dosyası - Ankara Üniversitesi Kitaplar Veritabanı

ictihad kabiliyeti bu şarta ba ğlı olmadığı için kendi şahsi için adaletsizlikengel de ğildir"."Kur'an'da ahkâmla ilgili olan be şyüz âyeti ezberden de ğil, ihtiyaç anındanerede oldu ğunu bilmesi kâfidir Sünnetten de yaln ız hükümler ihtiva edenleribilmesi gerekir. Bunlar hakk ında da Buhari, Muslim, Süneni Ebi Davud, vediğer sahih hadis kitaplar ında müracaat edilecek yerlerini bilmesi yeterlidir.Akıl ise nass' ın dayana ğı ve hem de asil bir dayanak (mustened)t ır. Doğrusuictihad için zikredilen ilimleri üçe inhisar ettirir. Bunlar hadis, dil ve Usulül-Fıkıhtır" 128. Gerçekten ictihadda lâz ım olan biraz ilim ve bol samimiyettir.Günümüze kadar gelen ilk Usulül-F ıkıh kitab ı olan İmamı Sâfiin (204H. — 819 M.) "el -Risale" adlı eserinde "ictihad" hakkındaki fikirlerini ö ğrenmemiz çok önemlidir. Zira bu eser "Hadis" kitaplar ından da önce yaz ılmıştır.a) İctihad ve k ıyas aynı manadad ır. Bir müslüman ın başına gelen birolayda belli bir hüküm yoksa ictihadla, ki k ıyastır, o hususta do ğru olan hükümara ştırıhr 129 .b) K ıyas iki şekilde olur. Biri, bir şey asil manada bulunur ve bundaihtilâf olmaz. Di ğeri, bir nesnenin temelinde benze şen şeyler olur. Bunlariçinde bir şey daha uygun ve daha çok benzerine ilhak edilir ve bunda k ıyasyapanlar ihtilâf ederler 180 .e) Hükmü gerekli bir nass (söz) bulunmayan yerde k ıyas ictihadı ile onuarar ız ve bunda bize dü şen bize göre gerçek olan ı elde etmektir " 1 .d) K ıbleyi bilmeyen iki kimsenin k ıbleyi ö ğrenmek için ictihad etmelerigerekir. E ğer, tam olarak bilmedikçe namaz k ılmamaları gerekir dersen, hiçbir zaman gayib olanı tam bilemiyeceklerinden "2 ya namaz ı terk edecekler veyakıble farziyeti kalkacak ve istedikleri gibi k ılacaklard ır. Bu ikisini de ön göremem.0 halde "her biri nas ıl görürse (ictihad ederse) öyle namaz k ılarlar vebundan ba şkası ile de sorumlu tutulmazlar veya görünü şte ve gerçekte isabetetmekle sorumlu olup gerçekteki (ğizli) hataları af edilir, görünüştekihatalar ı af edilmezi".128 Abdul Aziz Buhari (730 H. 1329 M.), Ke şful-Pezdevi, 4 /15-16, Ir şadul-Fuhul, 222.129 M. b.Idris el- Şafii, el-Risale, 477, Mısır 1940.130 Aynı eser, 479.131 Aynı eser, 483.132 Görülüyor ki ictihad ederken her şeyi ihata edecek bir ilim şart de ğildir. Yoksa ictihaddanmaksat fevt olur.133 Aynı eser, 489 ve görünü şte (zahirde) yan ılmamaya dikkat etmek gerekir. Allah kat ında(batan) gerçe ğin ne olduğunu aramakta sorumluluk vard ır, ama isabet etmemekte sorumluluk yoktur.Bu affedilmi ştir Bu sözden aç ıkça şu anla şılıyor. "Her müctehid isabet eder" nazariyesi zahirdeki delilleregöre isabet eder ve böylece görünü şte hak taaddud eder. Ama gerçekte hak birdir ve bunda her müctehidisabet edemez.67