MEKTÛBÂT TERCEMESİ

Süâl: Hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (Sübhânallahi ve bihamdihi adede halkıhive rıdâe nefsihi ve zinete Arşihi ve midâde kelimâtihi) ve ayrıca,(Sübhânallahi mil-el mîzân) buyuruldu ve ayrıca, (Elhamdülillâhi ed’âfe mâhamidehu cemî’u halkıhi) buyuruldu. Bunların hiçbirinde sayı bildirilmedi.Bir kişiden başka sayı bildiren olmadı. Adede halkıhi hangi bakımdansöylenmişdir? Rıdâe nefsihi ne demekdir? Ve zinete Arşihi nasıl olur? Kelimelerinmürekkebi nasıl doğru olur? Terâzîyi nasıl doldurur? Bütün insanlarınyapdığı hamddan katkat fazla ne demekdir?Cevâb: İnsanda, hem (Âlem-i halk) vardır, hem de (Âlem-i emr) vardır.Âlem-i halkda ve Âlem-i emrde bulunan herşey, insanda vardır. Bundanbaşka, insanda (Hey’et-i vahdânî) denilen bir topluluk da vardır. Bu topluluk,Âlem-i halk ile Âlem-i emrin birleşmesinden meydâna gelmişdir. Buhey’et-i vahdânî, insandan başka hiç bir mahlûkda yokdur. Bu topluluk şaşılacakbir şeydir. İşitilmemiş bir eserdir. Bunun içindir ki, insanın yapdığıhamd, bütün mahlûkların yapdıkları hamdlerden katkat çok olur. Diğersüâller de, bundan anlaşılabilir. Bütün mahlûklar demek, insandan başkaolan şeyler demekdir. Buna insanı da katarsak, kâmil bir insan, her mahlûkukendinin bir zerresi bulduğu gibi, insanları da, kendinin bir zerresi görür.Kendini her mahlûkun bütünü bilir. Bunun için, kâmil insanın yapdığıhamd, bütün insanların yapdığı hamdlerden de katkat çok olur. Doğruyolda olanlara ve Muhammed Mustafânın izinde gidenlere selâm olsun“aleyhi ve alâ âlihi minessalevâti etemmühâ ve minettehıyyâti ekmelühâ”!308ÜÇYÜZSEKİZİNCİ MEKTÛBBu mektûb, Feydullah-i Pânî Pütîye arabî olarak yazılmışdır. Bir hadîs-işerîfi açıklamakdadır:İyi dinle! Allahü teâlâ anlayışını artdırsın! Peygamberimiz “aleyhi ve alââlihissalâtü vesselâm”, (İki kelime vardır. Söylemesi çok kolaydır. Terâzîdeçok ağır gelirler. Allahü teâlâ, bu iki kelimeyi çok sever. Sübhânallahive bi-hamdihi sübhânallahil-azîm) buyurdu. Çok kısa olduğu için, bunu söylemeninçok kolay olduğu meydândadır. Fekat, terâzîde çok ağır olmalarıve Allahü teâlâya çok sevgili olmaları şöyledir ki, birinci kelimesi, Allahüteâlâyı, Ona yakışmıyan herşeyden ve mahlûkların alâmetlerinden veyok olmakdan tenzîh ve takdîs etmekdedir. Uzaklaşdırmakdadır. Son kelimesi,bütün kemâl sıfatlarının ve güzel şü’ûnların Onda bulunduğunu bildirmekdedir.Üstünlükler ve ihsânlar sâhibi olduğu gösterilmekdedir. Birincive sonuncu kelimeler, istigrâk ile, [ya’nî herşeyi içine alarak] birbirineizâfet edilmiş, bağlanmışdır. Bu iki kelimenin böyle sağlanması, bütüntenzîhlerin ve takdîslerin ve bütün kemâllerin ve cemâllerin Onda bulunduğunugöstermekdedir. Başdaki iki kelime, bütün tenzîhleri ve takdîsleriOna getirmekde, bütün kemâl ve cemâl sıfatlarının Onda olduğunu bildirmekdedir.Sondaki iki kelime de, bütün tenzîhlerin ve takdîslerin ve azametinve kibriyânın Onda olduğunu bildirmekdedir. Bu kelimenin bütünüOnda hiçbir noksânlığın bulunmaması, ancak azametinden ve kibriyâsındanileri geldiğini göstermekdedir. Bundan dolayı, bu iki kelime terâzîde– 493 –