gjuha shqipe dhe letersia 11 - Media Print

ast se kemi vendosur që “sapiensit” i ka ardhë koha të ndalet në stadin e
zhvillimit të tij, vetëm atëherë letërsia mund të flasë në gjuhën e letërsisë.
• Analizoni raportet etikë-estetikë në art sipas Brodskijt.
Çdofarë realiteti i ri estetik përsaktëson për njeriun realitetin etik- Pra
njeriu e ngre sjelljen e vet morale, bazuar mbi atë se çfarë ai ndien dhe jo mbi
atë që mendon. Thënë ndryshe mendja udhëhiqet nga shpirti. Sepse estetika
është nëna e etikës; nocionet “mirë” dhe “keq” – janë nocione, para së
gjithash, estetike, që parakuptojnë kategoritë e “së mirës” dhe “së
keqes”. Këtu Brodskij thyen pak kufijtë e asaj çka tradicionalisht është
pranuar mbi etikën: që vë përballë kategoritë morale të së mirës dhe së
keqes. Por autori, duke i kthyer ato në kategori të të ndjerit(perceptimit
ndjesor-estetik) na ka thënë se këto gjykime etike, vijnë si pasojë e asaj çka
ne mendojmë estetikisht: mirë apo keq mbi faktin.
Në etikë jo “gjithçka është e lejueshme”, sepse në estetikë jo “gjithçka
është e lejueshme”, ngase sasia e ngjyrave në spektër është e kufizuar. –
Pra sjellja jonë është moralisht e kufizuar, sepse shpirti e udhëzon të
kufizuar. Mundësitë mund të jenë të shumta, por ajo që ka vlerë në të
vërtetë, është estetikisht e përzgjedhur. Një foshnje pa arsye që me të qara
refuzon një të panjohur ose, përkundrazi, joshet drejt tij, instinktivisht
ka bërë një zgjedhje estetike dhe jo morale.-Zgjedhja pra është e bërë nga
shpirti dhe jo nga mendja.
• Zbuloni raportet mes estetikës dhe individit, duke shpjeguar ato dhe
përparësitë e tyre.
Zgjedhja estetike është gjithherë individuale (raporti). Çfarëdo realiteti i ri
estetik e bën njeriun përjetues (shpjegim), personi është më privat (shpjegim)
dhe kjo privatësi që përfton nganjëherë formën e shijes letrare (ose ndofarë
forme tjetër) (përparësi), mundet tashmë vetë të jetë garanci (përparësi), të
paktën formë mbrojtëse nga skllavërimi.
• Cili është thelbi i shijes individuale dhe si ndikon ai në thelbin e individit?
Sepse njeriu me shije, në veçanti me shije letrare, është më pak i rrezikuar
ndaj përsëritjeve dhe anatemave ritmike, karakteristikë kjo e çdo politike
demagogjike (Thelbi). (Ndikimi) Puna nuk ka të bëjë dhe aq me faktin se
ndershmëria s’dalka garante për kryeveprat, por me një të vërtetë tjetër që, e
keqja, sidomos ajo politike, është gjithnjë një stiliste e neveritshme. (Ndikimi)
Sa më e pasur të jetë përvoja estetike e individit, aq më e konsoliduar është
shija e tij, aq më sqimatare është zgjedhja e tij morale, sikundërse aq më i
lirë është ky individ, edhe në ndodhtë të mos jetë aq i lumtur.
• Komentoni shprehjet: “Bukuria e shpëton botën” dhe “Ne na shpëton
poezia” për nga pikëpamja etike dhe estetike.
Bukuria e shpëton botën: lidhet me vlerat e estetikës, pra është shpirti, ai që
e shpëton individin, e shpëton nga përbaljtja morale e sociale, si dhe
shpirtërore.
Ne na shpëton poezia: Poezia është e pranuar të jetë niveli më i lartë i
shfaqjes, dhe shkrimtarët e arrijnë maksimumin e tyre artistik me anën e
poezisë. Kjo do të thotë të shpëtosh nga mediokriteti në art.
• Analizoni domethënien e sentencës: “Në një kuptim antropologjik, e
përsëris, njeriu është krijesë estetike para se të jetë etike”.
118