gjuha shqipe dhe letersia 11 - Media Print

tjerësh, janë: Epikad*, Tem (emër femre), Gent (në greqisht Genthios), Pin (ose
Pinnius), Monun (shënuar në monedha), Grabejt (emër fisi), Verzo dhe Zanatis.
Provinca Dalmatiane-Panoniane e Mesme shfaq një larmi të madhe emrash,
ndër të cilët karakteristikë e trevës janë: Andes (m.)/Pantua (f.), Baez/Baezo,
Bubant, Iettus, Paio, Panes, Panto (m.)/Pantua (f.), Pinsus, Plares, Sinus,
Stataria, Stennas, Suttis dhe Vendo. Provinca e përkufizuar nga këto përfshin
brigjet e Adriatikut ndërmjet lumenjve Titi (Krka) dhe Hipi (Cetina), Bosnjën
perëndimore, qendrore e jugore, luginën Una, të mesme e të epërme dhe
rrafshin e Likës. Në lindje përfshihen edhe distrikti (sanxhaku) i Novi Pazarit
dhe Serbia perëndimore.
• Rikujtoni çfarë dini nga historia e Shqipërisë për prijësit Bato dhe
Skerdilaid. Plotësoni dijet tuaja mbi ta, duke shtuar analizat filologjike që u
janë bërë emrave të tyre.
Kështu, emri Bato del edhe ndër ilirët e jugut, edhe në brigjet e Dalmacisë, në
Bosnjën perëndimore e qendrore e më tej në veri, në Panoni. … Një element i
emrit mbretëror ilir Skerdilaid del në Bosnjën lindore në trajtën Laid, kurse
ndër dalmatët, pranë Riderit, del në trajtën Ledikal dhe L(a)edit.
• Krahasoni nga pikëpamja filologjike variantet e emrave Beusas me Bosat
dhe Daza me Dasmedius, duke u mbështetur në qëndrimin e Wilkesit mbi ta.
Po qëndrimi juaj, cili është?
Emri Beusas, në gjinore Beusantis, i cili haset ndër dalmatët, është krahasuar
me mesapishten Bosat, me Buzetius ndër japodët dhe me Busio në Panomi.
Emrat Daza, Dasius dhe Dazomenus janë lidhur me Dasmenus në Panoni dhe
Dazos në Italinë jugore.
• Shkruani një përmbledhje të gjithë informacionit të mbledhur nga teksti
“Gjuha ilire”. Nxirrni përfundimet tuaja objektive.
Përmbledhja të përqendrohet në 10 mendimet më të rëndësishme të tekstit
si: shtrirja e Ilirisë, raportet me mesapishten, dokumentimi, qëndrime
studiuesish etj.
• Hartoni një fjalorth ilirik me emra të fushës së onomastikës dhe të
toponomastikës, duke dhënë edhe shpjegimet përkatëse (në qoftë se është e
mundur, por klasifikimi i tyre është shumë i rëndësishëm).
Onomastikë: Bato, Skerdilaid etj.
Toponomastikë: Kosovë-Fusha e Mëllenjave, Dardani- Fusha e Dardhave,
Beograd- Qytet i Bardhë, Pulia- nga fisi ilir i Japigëve etj.
Detyrë:
Lexoni qëndrimin e Prof. Çabejit lidhur me gjuhën ilirike dhe shqipe. Dalloni
pikat e përbashkëta dhe dallimet mes Wilkesit dhe Çabejit në një raport
informativ me titull “Çabej versus Wilkes”.
Të krahasohet me 10 fjalitë e nxjerra nga përmbledhja në aspektin:
1. shtrirja gjeografike e Ilirisë; 2. raportet me fqinjët, 3. qëndrimi i
grekëve ndaj ilirëve; 4. raportet me mesapishten; 5. përmendja e
emrave ilire në burimet historike. (jo më shumë se 20 fjali)
27