gjuha shqipe dhe letersia 11 - Media Print

Me padije sundohet populli, me force elita(domethënia estetike sepse ka të
bëjë me përjetimin e tiranisë dhe sundimit).
Kjo fjali, është çelës jo vetëm shtytës për rileximin e Prometheut, po dhe të
vlerësimit të tij në këtë ese, dhe të mënyrës së leximit të tij duke e lidhur me
aktualitetin, me përvojën personale e rrethin.
• Krahasoni qëndrimet e Konicës dhe të Kadaresë lidhur me trajtimin që i bëhet
universalitetit të figurës së Prometeut. (Ky ushtrim sugjerohet detyrë shtëpie)
“Eskili, ky humbës i madh”
Në esenë e tij të gjatë “Eskili, ky humbës i madh” (1988), Kadare vë figurën e
Prometeut, modernizuesit dhe krijuesit, kundër asaj te Zeusit,
administratorit apo përfaqësuesit të rendit.
Nëse çmimi i madhështisë njerëzore është tragjedia në një përballje të
përjetshme, edhe koncepti i fatalitetit duhet të pranohet gjithashtu.
Determinizmi dhe qëllimet tona nuk hyjnë fare këtu: të humbësh do të thotë
t’i nënshtrohesh natyrës sonë, si dhe të pranosh se ne i përkasim fare pak
vetes. Perënditë, edhe sikur të mos ekzistojnë, janë kundër nesh. Ne i
mohojmë, mirëpo ato na shkatërrojnë. Sa më shumë që përparon në leximin
e kësaj eseje, aq më shumë bindesh se, për Ismail Kadarenë, kuptimi i
Historisë është një virtyt tonik, i pashmangshëm, shkatërrimtar dhe i
domosdoshëm. Të kaluarën nuk mund ta pushtosh, as mund ta ndreqësh,
dhe nëse i del për zot, është e domosdoshme ta mbash parasysh: duhet
pohuar se ne jemi njëherazi zotërit dhe skllevërit e saj. Eskilit i ra në pjesë
një nga fatet e rralla që mund t’i bjerë njeriut: të fillojë tragjedinë, në atë
kuptim të madh që ne i japim sot. Natyrisht, përpara tij kishte pasur të tjerë
që koha i mbuloi me pluhur.
• Analizoni thelbin universal të interpretimit të Konicës lidhur me simbolikën
e gjithkohshme që karakterizon figurën e Prometeut. Përqendrohuni tek
karakteri mitik i kësaj figure.
Konica e interpreton fjalinë e famshme të rigjetur “Është kurdoherë i ashpër
kush ka pak kohë që urdhëron”, të shkruar para dy mijë e katërqind vjetësh,
që mundimet i ka si t’i kishte shkruar për kohët e reja dhe me hidhërim
stigmatizon njeriun e pasuruar nga lufta ose “ndonjë salepçi mbret që
rrëmben fuqinë në rrëmujë e sipër edhe, i dehur nga triumfi, vërtit kërbaçin
dhe kërkon gjah – se natyra e njeriut nuk ndërron”. Konica përfundon, se arti
duke zbuluar të vërtetën e kohës së vet zbulon të vërtetën e të gjitha kohëve.
• Diskutoni me njëri-tjetrin për “Prometenjtë” e kohërave moderne. Si shfaqen
ata në shoqëri dhe cili është misioni i tyre i dijes, paqes, sigurisë etj.?
Kush konsiderohet njeriu idealist i kohës sonë, p.sh, Figura e Bill Gates,
miliarder, shpikës i mikrosoftit, jep gjysmën e pasurisë së tij për bamirësi.
• Debatoni mbi vendin që zë figura e Eskilit mes Euripidit dhe Sofokliut.
Konica e portretizon Eskilin si krijues që mëton të japë thellësinë e mendimit
universal të moralit të botës, dhe jo si një shkrimtar që mund të krahasohet
me mjeshtërinë elegante të Euripidit, as lirizimin e lulëzuar të Sofokliu. Pra
tipar dallues është forca e mendimit të Eskilit.
• Krahasoni figurën e Prometeut të Eskilit me personazhet e letërsisë së
kohës së re të Shekspirit, Hamletin dhe Mbretin Lir.
67