gjuha shqipe dhe letersia 11 - Media Print

“I njoh unë. (ndërgjegjësim i tij) Kurrë s’kanë ditur t’i marrin me mend
dëshpërimet e mia (të papërkushtuara), dhembjet e mia (të pandjeshme),
nevojat e mia (të papërkushtuara), as vdekjen time s’kanë për ta ndier
(mizore); ato as që e dinë se sa i dua (budallaqe). Po, e di, ato s’mund t’i
çmojnë gjithë sa kam bërë unë për to (mosmirënjohëse), se u janë bërë të
zakonshme sakrificat e mia (mungesë respekti). Edhe sytë sikur të kishin
kërkuar të m’i nxirrnin: “Nxirrmini!” – do t’u kisha thënë (nuk dinë të
vlerësojnë gjërat). Unë jam shumë budalla (realizmi kritik). Ato pandehin se të
gjithë etërit janë si ati i tyre (mendjelehta). Njeriu duhet të dijë ta mbajë veten.”
• Shpagimi: “Fëmijët e tyre do të ma marrin hakun”. Zbërthejeni këtë frazë në
të gjitha rrafshet e mundshme kuptimore.
1. rrafshi realist, 2. hakmarrja, 3. kompensimit 4. edukimi i keq i fëmijëve të
vajzave të Gorioit, 5. familjet problematike dhe raportet e pasinqerta
bashkëshortore, 6. shthurja e familjes, 7. shthurja e shoqërisë
• Analizoni konceptin e atvrasjes nëpërmjet fjalëve të Gorioit dhe jepini
gjykimin tuaj mbi trajtimin dhe vërtetësinë e tij.
“Për hatër të vetvetes, ato duhet të vijnë. I lajmëroni, pra, se po përgatisin për
vete një agoni të tillë. Me këtë krim, ato po kryejnë të gjitha krimet njëherësh...
Shkoni de, shkoni, thuajuni se është atvrasje të mos vijnë! Mjaft krime kanë
bërë, le të mos e bëjnë këtë, të paktën. Thirruni, pra, kështu si unë: “Ej, Nasi!
Ej, Delfinë, ejani tek ati juaj që ka qenë aq i mirë për ju e që po vuan! “Hiç,
asnjeri! Mos qenka thënë të ngordh si qen? Ja shpërblimi për mua: braktisja.
Ah, kriminelët, të poshtrat; i urrej, i mallkoj; do të ngrihem natën nga varri dhe
do t’i mallkoj prapë.” Nga ana morale dhe shoqërore, ajo që po kryejnë, ose
s’po bëjnë në fakt, vajzat konsiderohet krim, krimi i braktisjes fizike,
familjare, morale, të moshës së tretë, të përfitimit etj. Plaku Gorioi i
paralajmëron ato të sillen mirë me të, sepse ç’të kërkojnë, do të gjejnë. Ironia:
është atvrasje të mos vijnë. Krimet e tjera të tyre janë mosmirënjohja,
mosrespekti, shfrytëzimi etj., por më i madhi mbetet mungesa e ndjeshmërisë
ndaj të atit. Më pas fillon drama personale: të vdes si qen. Vajzat në
shkëmbim të atvrasjes, po marrin mallkimin e atit të tyre. Atvrasja përderisa
nuk është fizike, sigurisht që nuk është krim penal. Ai mbetet krimi më i
madh familjar dhe moral, krim që individi e kryen ndaj vetvetes, atit,
shoqërisë. Mbi të gjitha mbetet një krim i shpirtit, ndaj dhe një subjekt i tillë
mbetet shumë i rrallë në letërsi.
• Përshkruani zemëratën e Xha Gorioit ndaj vetvetes, ndaj braktisjes dhe
ndaj shoqërisë. Si mendoni, pse ai ngre pyetjen: “Më thoni, kam apo s’kam të
drejtë, miqtë e mi?”
Zemërata ndaj vetvetes është pse nuk u soll ndryshe, pse nuk e kreu
funksionin e vet, si ka mundësi që vajza dhe jeta të silleshin kështu ndaj tij.
Pyetja retorike që ngre Gorioi nuk lidhet me mungesën e drejtësisë, por është
vazhdim i dhimbjes dhe apologjisë që ai po ngre për veten dhe për jetën.
• Pse autori ka vënë në gojën e Xha Gorioit një situatë ireale të tipit “A nuk
më thatë që Delfina është këtu?!” Analizojeni këtë moment mes dhimbjes dhe
dhimbjes së dashurisë.
Dhimbja ndaj braktisjes atërore dhe pabesueshmëria se një situatë e tillë
mund të ndodhë, është aq irreale sa që autori nxjerr në pah anën ironike
97