gjuha shqipe dhe letersia 11 - Media Print

E vërteta e romanit ka të bëjë me zëvendësimin e ndjenjës së dashurisë me
paranë dhe me transformimin e vlerave morale në vlera materiale. Ajo del në
pah sepse njeriu e ka mision të jetës zbulimin e të vërtetës dhe sepse thelbi i
romanit është pasqyra realiste e jetës. Arsyeja pse xha Gorioi ia thotë këtë gjë
Rastinjakut është sepse ai e ka pikasur arrivizmin dhe egoizmin e këtij
personazhi. Thjesht ai merr një funksion edukativ dhe parandalues në vepër.
Në fakt, figura si ajo e Rastinjakut gjithmonë do të ekzistojnë, dhe këtë e
tregon thjesht edhe betimi i tij mbi Paris.
• Xha Gorioi lë testamentin e tij verbal në zbulimin e së vërtetës. Çfarë ka
trashëguar ai në fakt? Si përkthehet kjo në termat e realizmit kritik.
Ajo çfarë Xha Gorioi ka trashëguar është mosmirënjohja dhe shpërfillja,
abuzimi dhe tëhuajësimi i figurës më thelbësore të tij, atë të babait. Në
termat e realizmit kritik kjo përkthehet në dramën sociale që ishte duke
përjetuar Franca e asaj kohe dhe mosdhënia e një rrugëzgjidhje për situatën
e krijuar: të gjithë personazhet mbeten ata që ishin: vajzat, Rastinjaku,
Bjanshoni, madje edhe Viktorina vetë, vetëm se e pasuruar.
• Dalloni kufijtë personalë dhe socialë të dramës që zbulon Xha Gorioi para
vdekjes.
Kufiri personal i dramës është vetmia dhe përbuzja, humbja e funksionit atëror.
Drama sociale është shthurja e institucionit të familjes dhe materializimi i
jetës së njeriut.
• Çfarë simbolizojnë vajzat e Xha Gorioit në kuadrin e një shoqërie
industriale? Gjykojini këto figura në funksion të së ardhmes.
Një shoqëri, e cila shfaq një ndarje të shtrirë të punës dhe prodhimin e
shumëfishtë duke përdorur makineri të një teknologjie të lartë është shoqëria
industriale. Në këtë kuadër, figura si Anastazia dhe Delfina janë e kaluara e
etapave të shoqërisë sonë dhe të tilla do të mbeten. Ato janë diçka midis
aristokracisë së mykur dhe nivelit më të ulët të borgjezisë që do të lindte.
• Gorioi vdes “si qen”. Zbuloni tragjedinë njerëzore, sociale dhe universale të
vetmisë besnike për individin e kohërave të reja.
Gorioi megjithatë, vdes, “si një qen”, pa arritur t’i shohë të bijat dhe pa dhënë
e marrë lamtumirën me to.
Tragjedia njerëzore qëndron 1. në faktin e tragjedisë universale të njeriut që
është i vdekshëm; 2. tragjedia e një individi që humb funksionin e tij në jetë dhe
nga njeri kthehet në “bankë”. Tragjedia sociale qëndron tek e gjithë shoqëria e
ndërtuar si e tillë në roman: brezi i vjetër, Znj. Voker, brezi i mesëm:
Anastasia+Delfina, brezi i ri: Rastinjaku. Tragjedia universale qëndron tek
vetmia që e pret gjithsecilin në jetën e tij të drejtë dhe të përkushtuar.
• Komentoni raportin dashuri – familje – para – pushtet në romanin e
Balzakut.
Xha Gorioi (babai, kryefamiljari) lartësohet mbi gjithë shoqërinë falë forcës së
dashurisë prindërore (dashuria). Fatkeqësia e xha Gorioit qëndron në
pushtetin e gjithëfuqishëm të parasë dhe, kur paratë mbarojnë, ai bëhet i
panevojshëm për gjithkënd (humbja e pushtetit).
• Interpretoni fjalët e Balzakut mbi heroin e tij se “Gorioi është baba në po
atë shkallë, në të cilën martirët e mëdhenj janë kristianë”.
88