gjuha shqipe dhe letersia 11 - Media Print

• Çfarë kuptoni me titullin e poezisë “Lirikë në shi”? Në ç’raporte qëndrojnë
zakonisht
poezia lirike dhe shiu? Zbuloni gjetjen e autorit.
Duke filluar që nga titulli ne kuptojmë se në vepër përshkruhen peizazhe në
kohë me shi, një mjedis i tërë në të cilin shtrihet një re në formë piklash e
telash të ujshëm. Lirikë me shi – lirika e materies shqiptare. Raporti i poezisë
lirike me shiun qëndron në paralel, sepse vetë ashtu janë vendosur poezia me
shiun. Poezia lirike është e pakufizuar në mendime, mund të shtrihet në çdo
kohë e hapësirë, po ashtu i pakufizuar është edhe shiu, veçse në një tjetër
hapësirë e dimension.
Materia e poezisë është uji, një element që bashkon pamjet e përjetimet, qiell
e dhe, rrënjë e degë, duke dhënë kështu një "alkimi" lidhjeje lirike të etnisë
sonë si një organizëm i vetëm.
• Ç’do të thotë që autori Azem Shkreli këndvështrimin e poezisë e ka
vendosur në qiell?
“Tufat e imazheve” paraqesin bashkimin e shumë peizazheve në një të vetëm,
siç shihet nga qielli. Nga ai, bota është një peizazh në lëvizje, shiu i
pakufishëm dhe pafund njësoj si dhe peizazhi. Në qiell formohet shiu, nga një
forcë hyjnore, larg mërzitjes monotone, një formë uji jetëdhënës. Kamera
panoramike që na jep poeti i jep mundësi vështrimit tonë të depërtojë në të
gjitha pamjet, të përzihet, të hyjë e të dalë në këtë materie të përzier
hapësinore e ujore, dhe pikërisht uji, që këtu vjen nga qielli, na del si element
sakral (i shenjtë), me të cilin bekohet bota shqiptare. Është një ujë epifanik,
që shenjtëron gjithçka, që është si "shiu i artë" i Zuesit tek miti i Dejanirave,
por është edhe konotacioni i ujit të shenjtë qiellor të pagëzimit.
• Si e ndihmojnë poezinë futja e shtojzovalleve?
Poezia “Lirikë në shi” është një poezi që i dedikohet natyrës, njerëzve që kanë
fatin e mirë të “bashkëjetojnë” me të. Shtojzavallet janë simboli i bukurisë, i
mirësisë, i pastërtisë njerëzore. Ato të japin jetë dhe shpresë, të ndihmojnë në
kohët e vështira, si dhe në ditët me shi. Shtojzavallet janë futur në poezi për
ti dhënë asaj jetë dhe bukuri. Por edhe për të zgjeruar konceptin besëtytë të
figurave mitologjike mbrojtëse të frymës sonë (Zanat, Orët, Shtojzovallet).
Kemi kështu një grimcim e përhapje të elementit supersticioz shqiptar në
materien tonë të ujshme, të ajërt e të gjelbër. Të gjelbër si simbol i
vazhdimësisë dhe përjetësisë, e cila qarkullon në "limfën" shqiptare.
• Si ndërtohet karakteri imagjinar dhe mistik i zërit të krijimit për lexuesin?
Poezia është një gërshetim i dendur i imazheve pamore të shoqëruara me
muzikën pikënuese e shushuritëse të rënies së shiut. Rrjedha tingullore dhe
rrjedha e imazheve bashkohet për t’i dhënë një lëvizje ritmike e pluskuese
peizazhit në kohë dhe hapësirë. Zhurma e materies ujore që rrjedh, kullon
përshkon imagjinatën vizuale të krijimtarisë dhe prekte mendimet dhe
gjendjen emocionale të lexuesit. Organizimi artistik i imazheve krijon modelin
e përfshirjes së zanafillave irracionale, shpirtërore e besëtyte në poezi, çka i
jep krijimit peshë e sharm autentik.
• Me ç’mjete gjuhësore autori fillon zbritjen e tij në tokë? Lokalizojeni atë.
Poeti në poezi lidh përfytyrime mitologjike tokë-qiell me bazë kozmogonike, në
hapësirë. Në mitet e Krijimit shiu shihet si element pjellorie, në ajër
197