gjuha shqipe dhe letersia 11 - Media Print

të “Brezit të humbur” janë, Ernest Heminguej, Tomas Eliot, Ezra Paund,
Erich Maria Remarc, etj.
“Brezi i humbur” brenda Petro Markos
Përgjithësisht “Brezi i humbur” në Shqipëri përfshin ata shkrimtarë që u
inspiruan nga idealizmi i lirisë, humanizmi, por të cilët nuk mundën ta
realizojnë ëndrrën e tyre edhe pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore për
shkaqe politike.
Lidhur me personalitetin e Petro Markos në kuadrin e shkrimtarëve të “Brezit
të humbur”, mund të themi se pavarësisht instalimit të regjimit komunist në
vend, karakteri i tij mbeti i paluhatur në bindjet estetike për një letërsi të një
gjuhe dhe ideje të lirë, si dhe në bindjet e tija politike. Pavarësisht faktit se ai
nga pikëpamja doktrinale ishte i majtë, ai shkagoi sistemin në vend dhe për
më tepër të pasqyrojë estetikën e realizmit socialist në veprën e tij.
Petro Marko edhe në tematikë, përveç se në përditshmëri, manifeston
dashurinë për jetën: në momentet më të egra si riatdhesimi, apo kampi i
përqendrimit lindin dashuria. Kjo mund të interpretohet minimalisht në dy
plane, sikurse e thamë në dashurinë për jetën, po edhe në këndvështrimin e
nevojës për t’u larguar nga realiteti (estetika e brezit të humbur). Në të
vërtetë, vendet ku janë vendosur heronjtë e Petro Markos janë pak a shumë
pa shumë privatësi: nuk janë deti i hapur i Heminguejit, por janë një
shkëmb, një breg të gjitha simbole shkëmbi p.sh. forca e jetës përballë forcës
së individit; bregdeti shkëmbor, jeta që vjen përballë asaj që ka shkuar.
Antagonizmi social që mbartin mbi vete binomet heroike të Markos janë pjesë
e luftës së paragjykimeve ndaj individit në shoqëri: Ana Maria- punëtore seksi
përballë një oficeri; apo tek rasti i Nata e Ustikës, dashuria e vajzës
boshnjake me djalin shqiptar. Karakteristikën e mendjes së hapur në jetën e
vet, Petro Marko e paraqet dhe në letërsi.
Përgjithësisht, një karakteristikë tjetër e heronjve të Petro Markos është
dorëzimi ndaj realitetit. Kjo nuk do të thotë se ata janë pasivë ndaj ndjenjës,
ata thjesht ndihen të pazotë për të kundërvepruar.
Romanet e tij me fabula nga lufta nuk janë thirrje për tërheqje ndaj jetës, por
pikërisht për të gjetur dritën edhe në momente të tilla. Fati i heronjve të tij
është i shenjuar nga dashuria e pamundur, tipar i brezit të humbur ky.
Ashtu si edhe tek manifesti i letërsisë së brezit të humbur në Evropë, janë
heroinat që zbusin karakterin e egër të luftës në romanet e Petro Markos,
pasi ato kryejnë misionin e tyre zbutës të situatave e të realitetit. Ato me
hyjnësinë femërore ndezin shkëndijën e largimit dhe të refuzimit të gjendjes.
Megjithatë, ato i rikthehen fatit të tyre, që është i destinuar të mos i përkrahë
për një fillim të ri. P.sh. Ana Maria Monti.
Shkrimtari Petro Marko kishte një besim të madh ndaj njeriut dhe mirësisë
në tërësinë e vet. Pjesë e konfliktit parësor të romaneve të tij janë njerëz të
mbushur me dashamirësi e pozitivitet, por që më së shumti janë të zhgënjyer
e të mbyllur.
Në krijimtarinë letrare të P.M. vërehet zhgënjimi që shkrimtari përjetoi pas
mbarimit të luftës. Faqet më të fuqishme të prozës së tij, reflektojnë triumfin
e dashurisë dhe të humanizmit njerëzor, pavarësisht fundeve tragjike të
211