gjuha shqipe dhe letersia 11 - Media Print

• Nxirrni në pah rolin e krijimtarisë lasgushiane në zhvillimin dhe përsosjen e
shumë formave të shqipes.
Jeta dhe vepra e Poradecit përbën një fat për letërsinë shqipe. Çdo shqipfolës në
mënyrë të pavetëdijshme, ka parasysh emancipuesin më të madh të lirikës
kombëtare, reformatorin që ngriti poezinë shqipe në kuota kombëtare. Mbi të
gjitha, Poradeci ka bindjen se gjuha shqipe mund të shprehë në mënyrë të plotë
gjithë spektrin emocional poetik. Ai e quan atë Ligjëratë pleqërishte; Frymë e
gojës shqiptare; Këngë e orës shqiptare; Fjala jonë pleqërishte; Kuvendi i zogut etj.
Nga këto sintagma e formula poetike poeti njeh lashtësinë e gjuhës shqipe
(Ligjëratë pleqërishte), identitetin etnik (Frymë e gojës shqiptare), aftësinë
muzikore të shqipes (Kuvendi i zogut). Në gjithë krijimtarinë e tij poeti bën
përpjekje të vazhdueshme për reformimin e gjuhës së pastër shqipe. Ai lektiset
pas frymës, dëlirësisë dhe bukurisë së shprehjes së kulluar të popullit, krijon e
modelon sipas gjedhesh popullore, ndaj poezia e tij është objekt arti dhe një
vlerë e çmueshme, edhe për bukurtingëllimin harmonik të jashtëzakonshëm.
Përjetimi intensiv intelektual, shpirti evropian, reflekse të kulturës së poetit, të
bashkuar me elemente të poezisë orale, mitike e kombëtare, krijojnë një përbërje
të veçantë, një armaturë nga ngrihet një vepër solide me trajta origjinale.
• Komentoni diversionin evropian të krijimtarisë së Lasgush Poradecit
nëpërmjet koncepteve të tij.
Lasgush Poradeci, duke bërë pjesë në peizazhin modern evropian, mbart edhe
tipare moderne që do të dallohen në jetën kulturore të kontinentit. Ligji që
përcakton stilin e konceptuar si “vizion” nuk gjenerohet nga subjekti apo tema e
veprës, dhe as nga gjuha artistike tradicionale. Me veprën e tij, poezia shqipe
njohu praninë e pikturës dhe muzikës në ndërtimin e lirizmit poetik më shumë
se çdoherë më parë. (Kini parasysh këtu poezinë “Shenjtëreshë” të Malarmesë).
• Diskutoni me njëri-tjetrin për përmasat evropiane të krijimtarisë së Llazar
Gushos.
Për këtë mbani parasysh qëndrimin e Çabej: “Lasgush Poradeci na hap
portën e një jete të re në poezinë shqiptare, një frisson nef, siç pat thënë
Viktor Hygoi për veprat e Bodlerit, lind e rritet në lëmin e këngës shqiptare
një stil i ri, të cilin do ta kërkosh më kot ndër poetët e tjerë shqiptarë, por më
kot edhe ndër shkrimtarët e huaj nga shkaku i origjinalitetit që shquan këtë
poet djalosh. Kuteli ka thënë për Lasgushin: Arti i tij i detyrohet vetëm e
vetëm artit-mjeshtër të veprës Lasgushiane, e cila prej shumë vitesh e ka
robëruar me bukuritë e saj të pashoqe në letraturën shqipe, e me shoqe të
rralla në letraturën e përbotshme. (Marrë nga: Eldon Gjikaj, Cikli filozofik në
sistemin poetik të Lasgush Poradecit, Naimi, Tiranë, 2010, faqe 44-45).
Analizë “Përjetësia”
* Kjo analizë është mbështetur thellësisht dhe gjerësisht në interpretimin që
studiuesi Eldon Gjikaj i ka bërë poezisë Përjetësia në monografinë “Cikli
filozofik në sistemin poetik të Lasgush Poradecit”, Naimi, Tiranë, 2010. Për
këtë arsye nuk janë cituar numrat e faqeve.
Për më tepër, sugjerohet konsultimi me burimin: Eldon Gjikaj, Cikli filozofik në
sistemin poetik të Lasgush Poradecit, Naimi, Tiranë, 2010
E tërë vepra e Lasgush Poradecit ku më shumë e ku më pak i dedikohet
përjetësisë. Nga pikëpamja strukturore, përjetësia shfaqet si një kusht i dyfishtë,
i varur dhe dominant. I varur sepse paraqitet si pjesë e prodhuar nga të gjitha
204