gjuha shqipe dhe letersia 11 - Media Print

Kreu VII: Teksti narrativ
7.2 Nikollaj Gogol - “Shënimet e një të çmenduri”
•Flitni për risitë që ka sjellë novela “Shënimet e një të çmenduri” në letërsi.
Novela e N. V. Gogolit “Shënimet e një të çmenduri” (1834) paraqet cilësisht
një etapë të re të letërsisë në përpunimin e temës së çmendurisë. Çmenduria
e Poprishçinit është një shpërngulje nga bota reale në botën imagjinare, nga
bota objektive në botën subjektive. Në këtë novelë, Gogoli përforcon
motivimin social të çmendurisë së heroit të tij. Autori na paraqet çmendurinë
sociale, të lindur nga rregullimi jonormal i shoqërisë, në të cilën njeriu
shndërrohet thjesht në një zero, ndërsa shkalla e vlerave të personalitetit
njerëzor përcaktohet nga statusi i tij në hierarkinë sociale.
• Analizoni thelbin dhe aspektin romantik të çmendurisë individuale në
veprën “Shënimet e një të çmenduri”.
Ndërveprimi i ngushtë hetohet ndërmjet interpretimit që Gogoli i bën temës
së çmendurisë në novelën “Shënimet e një të çmenduri” dhe çmendurisë
romantike. Përveç kësaj, Gogoli i ka shtuar novelës edhe trajtimin romantik
të çmendurisë, duke e rikuptimësuar atë në aspektin social, me mundësinë e
paraqitjes së funksionit anormal të pushtetit autoritar. Ashtu si i çmenduri
romantik, Poprishçini e gjen lirinë tek aktet, mendimet dhe fjalët. Kështu, ai
e shpall veten mbret të Spanjës, duke u çliruar njëkohësisht nga posti i
urryer i këshilltarit titullar; ai çlirohet nga servilizmi poshtërues, që i
karakterizon nëpunësit e departamentit; së mbrami, ai çlirohet edhe nga
ndjenja skllavëruese para “shkëlqesisë së saj”, Sofisë.
• Zbuloni karakterin e çlirimit të heroit nëpërmjet çmendurisë individuale
dhe çmendurisë kolektive.
Çlirimi i Poprishçinit në roman është prapë larg të qenit i plotë. Madje edhe
në çmenduri ai vlerën e personalitetit njerëzor e sheh, para së gjithash,
brenda shkallës së hierarkisë sociale, prandaj e shpall veten mbret. Pikërisht
ky fakt e dallon Poprishçinin nga çmenduria romantike dhe vetë heroi
paraqet inversin e modelit romantik, me njeriun e jashtëzakonshëm, që, më
vlerat e tij, konsiderohet nga turma si i çmendur. Në novelë, çmenduria
individuale është pjesë e çmendurisë kolektive; një çmenduri e rendit social
dhe e pasigurisë së konvencionit ideologjik.
• Arsyetoni përdorimin e groteskut në novelën “Shënimet e një të çmenduri”.
Novela “Shënimet e një të çmenduri” si shënime, si autorrëfim i heroit,
ndeshet për herë të vetme në krijimtarinë e Gogolit. Tema e çmendurisë që
prek njëkohësisht tre aspekte: sociale, estetike dhe personale-biografike, ka
bërë të mundur përfshirjen në vepër të elementit të groteskut fantastik. Në
botën estetike iluzive të Gogolit ky grotesk nuk konfirmohet si realiteti më i
epërm; përkundrazi, te Gogoli grotesku ulet në mënyrë realiste deri te
çmenduria, në kuptimin e drejtpërdrejtë të fjalës.
• Krahasoni sjelljen e Poprishçinit në raport me kolegët e tjerë. Cilat janë
shpjegimet që jep ai? Po gjykimi juaj cili është?
207