gjuha shqipe dhe letersia 11 - Media Print

Brodskij: Ekzistenca e letërsisë nënkupton ekzistencën në nivelin e letërsisë –
dhe jo vetëm moralisht, por edhe leksikisht.- Pra autori përzgjedh në universin e
fjalëve të një gjuhe. Jo vetëm moralisht i referohet përgjegjësisë së shkrimtarit
për të zgjedhur më të mirat e fjalëve dhe për t’iu larguar zhargonit.
Montale: Nëse një vepër muzikore ia lë ende njeriut mundësinë e zgjedhjes
ndërmjet rolit pasiv të dëgjuesit dhe rolit aktiv të ekzekutuesit, vepra letrare –
sipas shprehjes së Euxhenio Montales, është një art dëshpërimisht semantik
– e dënon njeriun vetëm me rolin e ekzekutuesit. Pra sipas Montales arti nuk
duhet të jetë sistem shenjash, por ai duhet të përfshijë në simbiozë artistin,
përjetuesin, dëgjues/lexuesin. Në qoftë se art mbetet sistem shenjash sipas
Montales nuk kemi më artist sepse e dënojmë njeriun (artistin) vetëm me
rolin e ekzekutuesit.
Ndryshimi mes dy shkrimtarëve është se Brodskij ruan idenë e artistit, pa e
përfshirë lexuesin aty, por kujdes se ai nuk thotë që nuk kanë asnjë lidhje.
Montale përfshin edhe përjetimin në misionin e artistit.
Pra përkufizimi i ngjizjes së ligjërimit mund të jetë: Ligjërimi artistik u përket
të gjithë, në mënyrën se si ne zgjedhim të jemi aktorë të tij. (krijues, lexues,
përjetues etj.)
• Komentoni shprehjen “automatizimi gjithnjë në rritje i shoqërisë” në
kontekstin aktual për nga pikëpamja sociale dhe estetike.
Në këtë rol (rolin për të zgjedhur) mendoj se njeriu duhet të hyjë shumë më
shpesh sesa në rolet e tjera (pra këtë gjë, individi e kryen rëndomë). Përveç
kësaj, më duket se ky rol, si rezultat i bumit populacionist (i shpërhapjes së
madhe të mundësisë për të zgjedhur) dhe lidhur me të, automatizimi
gjithnjë në rritje i shoqërisë (zhvillimi i teknologjisë), d.m.th., në kushtet
gjithnjë në rritje të izolimit të individit (nevoja për individin zëvendësohet nga
nevoja për makinerinë automatike, çka e tëhuajëson rolin e tij në shoqëri),
bëhet gjithnjë e më i pashmangshëm.
Nga pikëpamja sociale, kjo funksionon për shoqëri shumë të zhvilluara si
Japonia, US, vendet e Evropës Veriore, nga pikëpamja estetike nuk ndodh një
gjë e tillë, sepse kultivimi shpirtëror i individit është i pavarur nga zhvillimet
sociale të shoqërisë, ndikimi pra është më i pakët, jo se nuk ekziston.
• Shpjegoni universalizmin e qëndrimit të Brodskijt në shprehjen: “Libri është
më i sigurt se sa një mik apo e dashura”. Po ju si mendoni?
Nuk mendoj se di për jetën më shumë nga ç’di çdo bashkëmoshatar i imi, por
më duket se në cilësinë e bashkëbiseduesit, libri është më i sigurt se sa një
mik apo e dashura.
Kushti që vendos Brodskij: në cilësinë e bashkëbiseduesit.
Universalizmi i shprehjes qëndron në raportin e pafundëm që ekziston mes
leximit dhe individit, kjo do të thotë që procesi i të lexuarit nuk është
asnjëherë shterues, sepse është gjenerues në çdo hap të tij. Ky është një
raport dualist joshterues që krijohet përmes lexuesit dhe veprës letrare,
pikërisht sepse thellësia e të kuptuarit të veprës nga ana e individit ndihmon
dhe qartëson në evidentimin e hapësirave mendore dhe shpirtërore të
pafundme që ekzistojnë brenda shpirtit të njeriut. Pra nëpërmjet të lexuarit,
individi zbulon vetveten.
120