institucionalne promene kao determinanta privrednog razvoja srbije

4 Institucioanlne promene kao determinanta privrednog razvoja Srbije
društveno‐ekonomskog blagostanja, ni visokog stepena sloboda, ni značajnijeg i
dugotrajnijeg ekonomskog rasta i razvoja. Ali, nije to zato, kako neki ekonomski
autori to prikazuju, što navodno postoji sukob dvaju polarizovanih (jednako
štetnih) institucionalnih monista – neoliberala i dirižista. Zar nije diktat države
(dirižista) samo zamijenjen diktatom kvazi tržišta („novih preduzetnika“, koji
suštinski predstavljaju privilegovane novokomponovane bogataše)?
Od starih vremena su preuzete parole, obećanja, dominacija politike nad
ekonomijom, reprodukovanje krize, apologetika i palijativnost reformi. Sve su to
sastavni djelovi ideologije vulgarizovanog neoliberalizma. Koliko puta smo pisali i
upozoravali da postoji ogromna i suštinska razlika između teorijskog modela
neoliberalizma i njegovog vulgarizovanog supstituta koji se primjenjuje u mnogim
postsocijalističkim državama. Vulgarizacija neoliberalnog modela sprovodila se
nekritičkim i jednostranim veličanjem tržišta, individualne inicijative, privatne
svojine, ekonomskih sloboda i preduzetništva, i to u uslovima krajnje deformisanih
tržišnih struktura, redukovanih institucija i smanjivanja navedenih kategorija u
praksi na najmanju mjeru. Ključni problem tranzicije je što su se navedne
propagirane kategorije u masovnim okvirima svele na najmanju mjeru, koju su
determinisale upravo te kvazi‐neoliberalne „reformske“ snage. To je bio veoma
efikasan način da se propagirana i nominovana masovnost navedenih kategorija i
promjena (u tome i isnstitucionalnih) značajno elimiše. Na taj način, tranzicijski
vulgarizovani neoliberalizam je djelovao kao tranzicijski neoimperijalizam.
Neoliberalna teorijska mitologija je namjerno izabrana. Tržišna parola je
djelovala mesijanski na izazivanje vjere stanovništva u više slobode, privatne
inicijative, privatne svojine, preduzetništva i odgovarajuće motivacije. Zanemarilo
se da je svaka mitologija iracionalna i da ekonomija pretpostavlja racionalan izbor i
ponašanje. Nekontrolisano i kvazi‐neoliberalno „oslobađanje ekonomije“ dovelo je
do formiranja novih privilegovanih „elita“, prema kojima su one prethodne
(socijalističke) zanemarljive.
Čak i da su mnogobrojni (a nijesu), pa i da su u većini (a nijesu), teorijski
dirižisti, oni se ne mogu više kriviti za katastrofalne privredne rezultate. Jer, nijesu
u vlasti, niti su upravljali „reformama“. Ekonomsku politiku vodili su, i još vode,
nazovi neoliberali. To su osobe koje sa visoko interesnom motivacijom vulgarizuju
teorijski neoliberalni model. Otvoreno se zalažu za pseudo‐neoliberalne recepte
ekonomske politike, prvenstveno za minimalno državno miješanje i kontrolu
privrednih tokova. Pri tome, primaju državnu platu i ignorišu činjenicu da
makroekonomski instrumenti ekonomske politike predstavljaju državno
regulisanje, kao jednu od ključnih ekonomskih institucija! I da ta ekonomska
institucija u raznim modalitetima postoji u svim državama svijeta! I da njen fijasko
dovodi do fijaska bilo kakvog regularnog tržišta i svih njegovih regularnih