institucionalne promene kao determinanta privrednog razvoja srbije

Značaj relevantnog tržišta za kvalitetnu procenu uslova konkurencije 253
elastičnost tražnje, koja pokazuje osetljivost potrošača na promenu cena proizvoda.
Proizvođači i prodavci, prilikom određivanja cene proizvoda, moraju voditi računa
o tome kako promena cene njihovih proizvoda utiče na tražnju za proizvodima,
odnosno, koliko su potrošači vezani za neki proizvod. Informacija o stepenu
vezanosti može pomoći da se utvrdi pri kojoj ceni će potrošači pristupiti zameni
traženog proizvoda drugim proizvodom. Da bi procena bila preciznija, analiza
cenovne elastičnosti se dopunjuje analizom unakrsne elastičnosti tražnje.
Pored analize tražnje i njene elastičnosti u definisanje relevantnog tržišta,
uvedena je i analiza ponude i njene cenovne elastičnosti. Cenovna elastičnost
ponude govori o osetljivosti ponude na promenu cena i sposobnost drugih
korporacija da u uslučaju povećanja cene nekog proizvoda usmere svoju ponudu
ka proizvodnji proizvoda čija se cena promenila. Takođe, ona ukazuje i na stepen u
kojem su prodavci koji obavljaju delatnost na nekoj drugoj teritoriji, spremni da
svoje proizvode usmere na teritoriju gde se cena povećala. Akcija preusmeravanja
prodaje sa jedne na drugu teritoriju utiče na disciplinovanje prodavaca koji su
podigli cenu.
Zakonodavstvo Evropske unije i zakonodavstvo Srbije preporučuje
istovremenu analizu i tražnje i ponude i njihove elastičnosti prilikom određivanja
relevantnog tržišta [3, str. 5‐6]. Na drugoj strani, antimonopolsko zakonodavstvo
SAD‐a naglasak stavlja na zamenljivost tražnje, dok se analiza ponude koristi samo
kao dopunu u slučajevima zloupotrebe dominantnog položaja.
Tehnike definisanja granica relevantog tržišta
Ekonomska teorija i praksa razvile su posebne tehnike koje mogu poslužiti za
određivanje granica relevantnog tržišta. Jedna od najčešće korišćenih tehnika je test
malog ali trajnog povećanja cena, odnosno test hipotetičkog monopoliste (small but
significant non‐transitory increase in prices, SSNIP test). Pored ove postoje i druge
tehnike, koje se uglavnom koriste kao dopuna testa hipotetičkog monopliste, a ređe
kao samostalne tehnike. Neke od tih tehnika su: test kritične elastičnosti, odnosno
kritičnog gubitka; zatim, test zasnovan na unakrsnoj elastičnosti tražnje; test
korelacija cena; test zasnovan na diskriminaciji putem cena, test kretanja proizvoda
(Elzinga‐Hogarti test) i sl. U nastavku rada opisaćemo neke od najčešće korišćenih
tehnika definisanje relevantnog tržišta.
Test hipotetičkog monopoliste nastao je u praksi zaštite konkurencije SAD, gde
je u primenu uveden 1982. godine [6, str. 318]. Početkom 90‐ih godina dvadesetog
veka počinje da se primenjuje i u EU. U antimonopolsku praksu naše zemlje test je
uveden nakon donošenja Zakona o zaštiti konkurencije iz 2005. godine.[10, član 5]
Nakon donošenja Zakona iz 2009. godine, ne zahteva se primena ovog testa za