institucionalne promene kao determinanta privrednog razvoja srbije

Likvidnost bankarskog sektora Srbije pod uticajem svetske ekonomske krize 281
− mnoge banke nisu bile u mogućosti da udovolje zahtevima deponenata i
depozitara za isplatu u gotovom i za plaćanja trećim licima;
− nisu bile u mogućnosti da realizuju već odobrene kredite;
− imale su niži nivo obavezne rezerve od propisanih standarda centralne
banke;
− nisu imale dovoljan iznos novčanih sredstava na računu kod centralne
banke za izvršavanje naloga svojih komitenata;
− nisu bile u mogućnosti da vraćaju dospele uzete kredite u utvrđenim
rokovima.
Dugogodišnja i duboka kriza u bankarskom sektoru opravdano je nametnula
potrebu za reformom u finansijskom sistemu. Bankarski sistem Srbije doživeo je
duboku transformaciju od kraja 2000 godine do danas. Danas, bankarski sistem
Srbije sačinjavaju 33 banke (u vlasništvu stranih lica nalazi se 21 banka, a u
vlasništvu domaćih lica 12 banaka i to osam u vlasništvu države kao najvećeg
pojedinačnog akcionara i četiri u vlasništvu privatnih lica). Sve banke u Srbiji
posluju kao posebna pravna lica. U slučaju prodaje neke banke, menja se samo
vlasnik i prava deponenata nisu ugožena, a dužnici servisiraju svoje obaveze po
ugovorenim uslovima.
Pod pretnjom krize likvidnosti Narodna banka Srbije veoma je uspešno
odigrala svoju ulogu zajmodavca u krajnoj instanci. Prosečni mesečni pokazatelj
likvidnosti za čitav bankarski sistem je tokom cele 2011. godine bio na nivou iznad
1 (iznad propisanog minimuma), što je dokaz o stabilizaciji sektora u tom pogledu.
(Slika 1)
Zahvaljujući politici visokih stopa obaveznih rezervi na zaduživanje u
inostranstvu i na domaće i devizne depozite, bankarski sektor Srbije je u
poodmaklim fazama finansijske krize iskazivao pokrivenost depozita deviznim
rezervama u visini od 86% što je iznad pokazatelja drugih zemalja u regionu (35%).
Visoka stopa obaveznih rezervi doprinela je većoj stopi pokrivenosti depozita
deviznim rezervama. Počev od 17. aprila 2010 godine stupila je na snagu nova
Odluka o obaveznoj rezervi banaka kod Narodne banke po osnovu deviznih
sredstava koja davaoci lizinga drže na posebnom računu otvorenom kod banke
(Od 1. do 17. decembra 2011. godine ova stopa iznosi 11.42%) [16]. U tržišnim
privredama stopa obavezne rezerve ima veći značaj kao instrument kreditnog
regulisanja, a manji kao instrument regulisanja likvidnosti banaka. U Srbiji,
promenama stope obavezne rezreve centralna banka utiče na smanjenje ili
proširenje kreditnog potencijala poslovnih banaka i povlačenje, odnosno kreiranje
likvidnosti banaka. (Aktuelne stope obavezne rezerve u januaru 2012. godine do