institucionalne promene kao determinanta privrednog razvoja srbije

Značaj ekonomije konvencija za ekonomsku politiku i ekonomski razvoj 65
– prim. autora) između „pitanja racionalnosti i koordinacije, koja se nikada nijesu
povezivala s trećim sižeom – vrijednosnim sudovima i normama ponašanja“. Odmah
slijedi glavno objašnjenje i ključna ideja njihove teorije: „Ako smo saglasni s tim da
koordinacija djelatnosti zahtijeva napore i da se ne ostvaruje automatski prema prirodnim
zakonima (tržišnim, prim autora), onda slijedi prvenstveno interpretativni, a ne samo
kalkulativni karakter racionalnog ljudskog ponašanja“ [Ibid., p. 77].
Dakle, ne odbacuje se princip racionalnosti, nego mu se pridaje relativan i
interpretativan karakter, što izgleda logično, jer ljudi u svakodnevnim ekonomskim
djelatnostima ne polaze samo od sopstvenih racionalnih proračuna, nego moraju
primjenjivati i uvažavati različite konvencionalne okvire, preko kojih shvataju
namjere i djelovanja drugih ljudi (kontraagenata), za što su potrebni i saznajni, ali i
ocjenjivački (interpretativni) napori.
Pošto su osnovni problemi ekonomista najčešće povezani s neizvjesnošću i
informacijama, a neizvjesnost u privredi ima karakter „kritičnosti“ („radikalnosti“),
Thévenot [12., s. 86] smatra da se ona može smanjiti dogovorima (konvencijama)
preko uvođenja opšte procedure ocjene predmeta (interpretativnosti) kao
pretpostavke koordinacije. On [12, s. 69] predlaže novi pristup za analizu privredne
racionalnosti i ravnoteže ‐ teoriju razumnih (dokaznih) djelovanja za objašnjenje
mnoštva mehanizama koordinacije. U tom smisli, navodi hipotezu ʺo priznanju
postojanja mnoštva bitnih uzroka koji leže u osnovi motivacije, isto kao i mnoštva načina
koordinacijeʺ”. Ona implicira da je racionalnost samo jedan od motivacionih faktora
tržišne razmjene, zbog čega za označavanje navedenih djelovanja i upotrebljava
temin razumna, a ne racionalna.
Konvencionalisti pravilno smatraju da se realna tržišta, organizacije i mreže
ekonomskih subjekata koordinišu pomoću složenog seta konvencija različite
prirode. Oni idu dalje od posmatranja institucija kao sredstva za sniženje
transakcionih troškova, tj. minimizaciju gubitaka (R. Coase). Navode da institucije
formiraju gusto isprepletenu socijalnu mrežu (okruženje), izvan koje se ne može
zamisliti djelovanje ekonomskih subjekata. To znači da institucije nijesu samo
jednostavan posrednik direktnog i međusobnog djelovanja, nego njihov objektivni
preduslov i resurs, koji stvara određena ograničenja, i pruža mogućnosti za
pomjeranje razvojnih perspektiva.
Da bi razmatrana teorija poprimila potrebnu naučnu konzistentnost,
razumljivost i primjenjivost, Boltanski i Thévenot [3, pp. 203‐257] predlažu
“koncepciju svijetova” ‐ ključnih institucionalnih i realnih podsistema ekonomske
stvarnosti, koji su direktno povezani s ekonomskom teorijom. Radi se o sedam
institucionalnih podsistema (svijetova) koji posjeduju sopstvene i specifične
procedure i mehanizme koordinacije, sopstveni poredak stvari i sopstvene norme
(zahtjeve za ponašanjem ljudi).