plik PDF - Najwyższa Izba Kontroli

Sektor finansów publicznych
Charakterystyczna dla roku 2008 była nierównomierność tempa wzrostu różnych grup dochodów
publicznych. Mimo tego, iż plan dochodów budżetu państwa ze środków pochodzących
z budżetu Unii Europejskiej oraz z innych źródeł pomocy zagranicznej zrealizowany został w bardzo
niskim stopniu (zaledwie 60,8%), to właśnie te dochody odnotowały w 2008 roku największy wzrost
były bowiem aż o 41,7% większe niż w poprzednim roku. Ogromne przyspieszenie tempa absorpcji
środków unijnych ma swą główną przyczynę w fakcie, iż w roku 2008 zamykano większość rozliczeń
za lata 2004–2006. Dochody związane z nową perspektywą finansową (2007–2013) były w roku 2008
znikome.
Udział dochodów z budżetu UE w ogólnej kwocie dochodów sektora finansów publicznych
jest nieznaczny i wynosił w 2008 roku około 4,1%. O rozmiarach dochodów decydowały więc – mimo
spektakularnego wzrostu transferów z budżetu UE – wpływy ze źródeł krajowych.
Krajowe dochody bieżące sektora finansów publicznych były w 2008 roku o 5% większe niż
w roku 2007, przy czym odnotować należy fakt, iż tempo wzrostu dochodów podatkowych (+6,4%)
było wyraźnie wyższe od tempa wzrostu dochodów niepodatkowych (+3,3%, co oznacza zmniejszenie
ich realnej wartości w stosunku do wielkości dochodów z poprzedniego roku), wśród których największe
znaczenie mają składki na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, stanowiące
łącznie ponad połowę dochodów podatkowych.
Główną przyczyną niskiej dynamiki dochodów niepodatkowych było dokonanie w 2008 roku
drugiego etapu obniżek składki na ubezpieczenie rentowe. Fakt ten potwierdza analiza danych o wzroście
dochodów poszczególnych podsektorów sektora finansów publicznych – przy wzroście dochodów
podsektora rządowego o 8,7% oraz podsektora samorządowego o 4,3%, podsektor ubezpieczeń
społecznych odnotował zmniejszenie dochodów o 1,3%. Wobec faktu, iż zmiana składek rentowych
nie miała bezpośredniego wpływu na wydatki tego sektora, zmniejszenie dochodów podsektora ubezpieczeń
społecznych musiało się bezpośrednio przełożyć na wzrost dotacji budżetowych zasilających
ten podsektor, a dokładniej – dotacji zasilających Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Zwiększenie wpływów z budżetu Unii Europejskiej, obniżenie składki rentowej, a także zmniejszenie
udziałów województw samorządowych we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych
spowodowało istotne przesunięcia w sektorowym rozkładzie dochodów publicznych. Udział
sektora rządowego, wynoszący w 2007 roku 62,8%, zwiększył się w roku 2008 do 64,4%. Z 18,0%
do 17,7% zmniejszył się natomiast udział podsektora samorządowego, a z 19,2% do 17,9% – udział
podsektora ubezpieczeń społecznych. Takie zmiany w strukturze dochodów publicznych oznaczają
jeszcze większą niż dotychczas centralizację finansów publicznych,
Stopniowa centralizacja finansów publicznych nie była w 2008 roku zjawiskiem nowym. Dowodzą
tego dane o dochodach poszczególnych podsektorów sektora finansów publicznych w latach
1999–2008, zilustrowane na wykresie 22. Na widoczne na wykresie zwiększenie tempa wzrostu dochodów
pod sektora rządowego po roku 2004 znaczący wpływ mają transfery z budżetu UE, w całości
zaliczane do dochodów podsektora rządowego. Jak wynika jednak choćby ze zmian systemowych
wprowadzonych w roku 2008 – nie był to jedyny czynnik powodujący rosnące uzależnienie samorządu
terytorialnego i funduszy finansujących wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego od transferów
z budżetu państwa.
154