plik PDF - Najwyższa Izba Kontroli

Dochody budżetu państwa
Od 2005 do 2008 r. efektywność egzekucji zaległości podatkowych kształtowała się na podobnym
poziomie i wynosiła od 19,8% do 19,1%. Wyniki prowadzonych w tym czasie kontroli „Egzekwowanie
przez naczelników urzędów skarbowych zaległości podatkowych i niepodatkowych” oraz „Pobór
podatku dochodowego od osób prawnych” wykazały, że pomimo prawidłowego monitorowania
przez Ministra Finansów pracy urzędów skarbowych i skuteczności egzekucji zaległych należności,
nie zostały wyeliminowane bariery w prowadzeniu postępowań egzekucyjnych. W 2008 r. nie zostały
zakończone, podjęte w 2007 r. przez Ministra Finansów, prace nad usprawnieniem przebiegu postępowania
egzekucyjnego. Do najistotniejszych przeszkód należy skomplikowana i rozbudowana procedura
egzekucyjna oraz wątpliwości w interpretacji przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji.
Wyniki tych kontroli wykazały ponadto, że urzędy skarbowe nie korzystały lub korzystały sporadycznie
z możliwości egzekucji z papierów wartościowych, praw z instrumentów finansowych, weksli,
udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, autorskich praw majątkowych i innych
praw 37 . W znikomym stopniu prowadzona była egzekucja z nieruchomości, pomimo znacznych kwot
zaległości zabezpieczonych w formie hipoteki przymusowej. Podobnie egzekucja z ruchomości stanowiła
niewielki udział w odzyskanych kwotach. W 2007 r. oraz I półroczu 2008 kwoty uzyskane przez
wykorzystanie tych środków egzekucyjnych stanowiły 0,8% kwoty wyegzekwowanych przez urzędy
skarbowe należności podatkowych i niepodatkowych (34,3 mln zł).
Zdaniem NIK utrzymująca się od kilku lat niska efektywność pracy działów egzekucyjnych
poza przyczynami obiektywnymi, takimi jak brak u zobowiązanych składników majątkowych, nadal
w znacznej mierze wynika z nieprawidłowego działania urzędów skarbowych, które opieszale i nieskutecznie
egzekwowały należności budżetu państwa. Nieprawidłowości w wykonywaniu zadań przez organy
podatkowe oraz organy egzekucyjne, polegające również na zaniechaniu wykonania niezbędnych
czynności, prowadzą często do utraty możliwości odzyskania należnych kwot wskutek upływu czasu
i przedawnienia zobowiązań podatkowych. W wielu sprawach, trwających latami, trudno jest ustalić
odpowiedzialność pracowników i prawdziwe przyczyny zaniedbań. Stwierdzone przez NIK nieprawidłowości
mogą stanowić potencjalne obszary korupcjogenne, zwłaszcza przy słabościach kontroli wewnętrznej
i świadomości niewielkiej liczby przypadków, w których organy ścigania znajdują podstawy
do podejmowania śledztw wobec osób podejrzanych o niedozwolone praktyki. Konieczne są dalsze
działania Ministerstwa Finansów w celu identyfikowania zachowań korupcyjnych i przeciwdziałania
powstawaniu zjawisk korupcyjnych.
Wydatkowanie w 2008 r. jednego złotego na wynagrodzenia pracowników ogółem zatrudnionych
w działach egzekucyjnych przyniosło 9,69 zł wyegzekwowanych zaległości podatkowych i niepodatkowych
38 (w 2007 r. – 10,70 zł), z tego w urzędach skarbowych – 9,89 zł (w 2007 r. – 10,76 zł),
a w izbach celnych – 3,59 zł (w 2007 r. – 8,76 zł). Odpowiednie wskaźniki wydajności liczone dla egzekucji
zaległości podatkowych wyniosły 6,42 zł wyegzekwowanych należności na 1 zł wynagrodzeń
(w 2007 r. – 6,99 zł), z tego w urzędach skarbowych – 6,56 zł, a w izbach celnych – 2,40 zł.
37
Egzekucja na podstawie art. 93–96m ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
38
Organy egzekucyjne w urzędach skarbowych prowadzą egzekucję: zaległości stanowiących dochody budżetu państwa
(w tym podatki), należności wierzycieli niepodatkowych (w tym ZUS), pozostałe podatki i opłaty oraz tytuły urzędów gmin,
natomiast izby celne prowadzą egzekucję zaległości stanowiących dochody budżetu państwa.
47