plik PDF - Najwyższa Izba Kontroli

Sektor finansów publicznych
– po drugie – wzrost złotowej wartości długu publicznego wywołany gwałtowną deprecjacją złotego
(w relacji do euro i innych podstawowych walut) w drugim półroczu 2008 roku – wpływ deprecjacji
na wielkość polskiego długu szacować można na 22,5 mld zł.
W sektorze samorządowym zwracają uwagę znaczące rozbieżności pomiędzy planowanymi
i faktycznie osiągniętymi dochodami i wydatkami – w budżetach jednostek samorządu terytorialnego
(JST) zrealizowano w 2008 roku 97,5% planowanych dochodów i tylko 90,8% planowanych wydatków.
Jeszcze większe były rozbieżności odnoszące się do wydatków majątkowych – zrealizowano zaledwie
80,4% planu. Zasadniczą przyczyną takiego stanu rzeczy były opóźnienia w realizacji projektów wspieranych
środkami z budżetu UE. Wydatki na te zadania faktycznie wykonane w 2008 roku stanowiły
zaledwie 53% wydatków planowanych.
Mimo to wydatki majątkowe JST były w 2008 roku o 17,9% większe niż w poprzednim roku.
Oznacza to, że w jednostkach samorządowych – tak jak w budżecie państwa – wydatki na projekty
finansowane z udziałem środków UE zaplanowano zdecydowanie zbyt optymistycznie.
Stosunkowo znaczny wzrost dochodów JST (były one o 8,5% większe niż w roku 2007) i opóźnienia
w realizacji zadań inwestycyjnych zachęcały do wzrostu wydatków bieżących. W 2008 roku wydatki
te były w budżetach JST o 11,0% większe niż w roku 2007, w ujęciu realnym wzrosły więc one w ciągu
tylko jednego roku o ponad 6,5%. W jeszcze większym stopniu, bo o 16,4% wzrosły wydatki na zakup
towarów i usług. Wysoki (12,2%) był też wzrost wydatków na wynagrodzenia, tworzący na najbliższe lata
trwałe obciążenie budżetów samorządowych. W kolejnych latach może to powodować istotne problemy
przy finansowaniu krajowego wkładu do wydatków na zadania wspierane środkami UE.
Rok 2008 nie przyniósł więc jednostkom samorządu terytorialnego większych problemów
finansowych, samorządy praktycznie nie odczuły skutków rozszerzającego się kryzysu. W finansach
samorządowych pojawiły się jednak zjawiska (takie jak wysoki wzrost wydatków bieżących,
zbyt wolna realizacja projektów wspieranych środkami UE), które mogą być źródłem poważnych
trudności w kolejnych latach – szczególnie w przypadku przedłużania się okresu spowolnienia
wzrostu gospodarczego lub recesji. Zaniepokojenie budzić też musi fakt rosnącego uzależnienia
samorządów od transferów zewnętrznych. Trzeba jednak przyznać, że niski udział dochodów
własnych w dochodach samorządowych zmniejsza wrażliwość JST na perturbacje zachodzące
w gospodarce światowej, choć jednocześnie wiąże sytuację finansową samorządów ze stanem
budżetu państwa.
Utrzymane zostały dotychczasowe tendencje dotyczące udziału JST w finansowaniu zadań publicznych
i struktury dochodów JST. Jak pokazuje zamieszczony poniżej wykres 23, w 2008 roku nieco
wzrósł udział wydatków samorządowych w ogólnej kwocie wydatków publicznych, a jednocześnie
zmalał udział dochodów własnych w ogólnej kwocie dochodów samorządowych – samorządy są więc
coraz mocniej uzależnione od środków przekazywanych im z podsektora rządowego.
W dalszym ciągu duże, choć nieznacznie zmniejszające się, są różnice w strukturze dochodów
różnych rodzajów (szczebli) jednostek samorządu terytorialnego, co ilustruje wykres 24. O ile po roku
2004 dochody własne dominują już w strukturze dochodów gmin i województw samorządowych,
to w powiatach dochody pochodzące z sektora rządowego (subwencje i dotacje) stanowią nadal główne
źródło finansowania zadań powiatowych. Powiaty stanowią przy tym ten segment sektora samo-
157