พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

หมวด 3 93[89]1. บริกรรมนิมิต (นิมิตแหงบริกรรม, นิมิตตระเตรียมหรือนิมิตแรกเริ่ม ไดแก สิ่งใดก็ตามที่กํ าหนดเปนอารมณในการเจริญกรรมฐาน เชน ดวงกสิณที่เพงดู หรือ พุทธคุณที่นึกเปนอารมณวาอยูในใจเปนตน — Parikamma-nimitta: preliminary sign) ไดในกรรมฐานทั้ง 402. อุคคหนิมิต (นิมิตที่ใจเรียน, นิมิตติดตา ไดแก บริกรรมนิมิตนั้นที่เพงหรือนึกกํ าหนดจนเห็นแมนในใจ เชน ดวงกสิณที่เพงจนติดตา หลับตามองเห็น เปนตน — Uggaha-nimitta:learning sign; abstract sign; visualized image) ไดในกรรมฐานทั้ง 403. ปฏิภาคนิมิต (นิมิตเสมือน, นิมิตเทียบเคียง ไดแก นิมิตที่เปนภาพเหมือนของอุคคหนิมิตนั้น แตเปนสิ่งที่เกิดจากสัญญา เปนเพียงอาการปรากฏแกผูไดสมาธิ จึงบริสุทธิ์จนปราศจากสีเปนตน และไมมีมลทินใดๆ ทั้งสามารถนึกขยายหรือยอสวนไดตามปรารถนา — Pañibhàganimitta:counterpart sign; conceptualized image) นิมิตนี้ไดเฉพาะในกรรมฐาน 22 คือกสิณ 10 อสุภะ 10 กายคตาสติ 1 และอานาปานสติ 1เมื่อเกิดปฏิภาคนิมิตขึ้น จิตยอมตั้งมั่นเปนอุปจารสมาธิ จึงชื่อวาปฏิภาคนิมิตเกิดพรอมกับอุปจารสมาธิ เมื่อเสพปฏิภาคนิมิตนั้นสมํ่ าเสมอดวยอุปจารสมาธิก็จะสํ าเร็จเปนอัปปนาสมาธิตอไป ปฏิภาคนิมิตจึงชื่อวาเปนอารมณแกอุปจารภาวนา และอัปปนาภาวนา.ดู [99] ภาวนา 3.Comp.203; Vism.125.สงฺคห.51; วิสุทฺธิ.1/159.[88] บุญกิริยาวัตถุ 3 (ที่ตั้งแหงการทํ าบุญ, เรื่องที่จัดเปนการทํ าความดี, หลักการทํ าความดี, ทางทํ าความดี — Pu¤¤akiriyà-vatthu: bases of meritorious action; grounds foraccomplishing merit)1. ทานมัย บุญกิริยาวัตถุ (ทําบุญดวยการใหปนสิ่งของ — Dànamaya pu¤¤akiriyà-vatthu:meritorious action consisting in giving or generosity)2. สีลมัย บุญกิริยาวัตถุ (ทําบุญดวยการรักษาศีล หรือประพฤติดีมีระเบียบวินัย —Sãlamaya ~:meritorious action consisting in observing the precepts or moral behaviour)3. ภาวนามัย บุญกิริยาวัตถุ (ทํ าบุญดวยการเจริญภาวนา คือฝกอบรมจิตใจเจริญปญญา— Bhàvanàmaya ~: meritorious action consisting in mental development)D.III.218; A.IV.239; It.51.ที.ปา.11/228/230; องฺ.อฏก.23/126/245; ขุ.อิติ.25/238/270.[89] บุญกิริยาวัตถุ 10 (ที่ตั้งแหงการทํ าบุญ, ทางทํ าความดี — Pu¤¤akiriyà-vatthu:bases of meritorious action)1. ทานมัย (ทํ าบุญดวยการใหปนสิ่งของ — Dànamaya: meritorious action consistingin generosity; merit acquired by giving)2. สีลมัย (ทําบุญดวยการรักษาศีลหรือประพฤติดี — Sãlamaya: by observing the preceptsor moral behaviour)