พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

หมวดเกิน 10 259[344]functions of consciousness; psychic functions)1. ปฏิสนธิ (หนาที่สืบตอภพใหม ไดแกจิต 19 คือ อุเบกขาสันตีรณะ 2 มหาวิบาก 8 รูปวิบาก5 อรูปวิบาก 4 — Pañisandhi: re-linking; rebirth-linking)2. ภวังคะ (หนาที่เปนองคของภพ ไดแกจิต 19 อยางเดียวกับปฏิสนธิ — Bhavaïga: lifecontinuum;factor of being)3. อาวัชชนะ (หนาที่คํ านึงอารมณใหม ไดแก จิต 2 คือ ปญจทวาราวัชชนะ และมโนทวารา-วัชชนะ — âvajjana: apprehending; adverting)4. ทัสสนะ (หนาที่เห็นรูป ไดแก จักขุวิญญาณ 2 — Dassana: seeing)5. สวนะ (หนาที่ไดยินเสียง ไดแก โสตวิญญาณ 2 — Savana: hearing)6. ฆายนะ (หนาที่รูกลิ่น ไดแก ฆานวิญญาณ 2 — Ghàyana: smelling)7. สายนะ (หนาที่ลิ้มรส ไดแก ชิวหาวิญญาณ 2 — Sàyana: tasting)8. ผุสนะ (หนาที่ถูกตองโผฏฐัพพะ ไดแก กายวิญญาณ 2 — Phusana: contacting; touching)9. สัมปฏิจฉนะ (หนาที่รับอารมณ ไดแก สัมปฏิจฉนะ 2 — Sampañicchana: receiving)10. สันตีรณะ (หนาที่พิจารณาอารมณ ไดแก สันตีรณะ 3 — Santãraõa: investigating)11. โวฏฐัพพนะ หรือ โวฏฐปนะ (หนาที่ตัดสินอารมณ ไดแก มโนทวาราวัชชนะ 1 — Voññhapana:determining)12. ชวนะ (หนาที่แลนเสพอารมณ อันเปนชวงที่ทํากรรม ไดแก จิต 55 คือ กุศลจิต 21, อกุศลจิต 12, กิริยาจิต 18 คือเวนอาวัชชนะทั้งสอง โลกุตตรผลจิต 4 — Javana: apperception;impulsion)13. ตทาลัมพนะ (หนาที่รับอารมณตอจากชวนะกอนตกภวังค ไดแก จิต 11 คือ มหาวิบาก 8สันตีรณะ 3 — Tadàlambana: retention; registration)14. จุติ (หนาที่เคลื่อนจากภพปจจุบัน ไดแก จิต 19 อยางเดียวกับในปฏิสนธิ — Cuti: decease;death; shifting)จัดโดยฐานที่จิตทํากิจ 14 นี้ มี 10 คือ รวมขอ 4, 5, 6, 7, 8 เปนขอเดียว คือ ปญจ-วิญญาณฐาน (fivefold sense-impressions) นอกนั้นคงชื่อเดิมกิจ 14 นี้ ในวิสุทธิมัคคเรียกวา วิญญาณปวัตติ หรือ วิญญาณปวัตติอาการ (อาการที่วิญญาณเปนไป — modes of occurrence of consciousness)ดู [356] จิต 89.Vism.457; Comp.114.วิสุทฺธิ.3/29; สงฺคห.15[344] จรณะ 15 (ความประพฤติ, ปฏิปทา, ขอปฏิบัติอันเปนทางบรรลุวิชชา หรือนิพพาน —Caraõa: conduct; course of practice)1. สีลสัมปทา (ความถึงพรอมดวยศีล คือ ประพฤติถูกตองดีงาม สํ ารวมในพระปาฏิโมกข มี