พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

[219] 164พจนานุกรมพุทธศาสตร3. ปญญาขันธ (กองปญญา, หมวดปญญา ประมวลธรรมทั้งหลาย เชน ธัมมวิจยะ วิมังสาปฏิสัมภิทา สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ เปนตน — Pa¤¤à-khandha: body of wisdom orinsight; understanding category)4. วิมุตติขันธ (กองวิมุตติ, หมวดวิมุตติ ประมวลธรรมทั้งหลาย เชน ปหาน วิราคะ วิโมกขวิสุทธิ สันติ นิโรธ นิพพาน เปนตน — Vimutti-khandha: body of deliverance; deliverancecategory)5. วิมุตติญาณทัสสนขันธ (กองวิมุตติญาณทัสสนะ, หมวดธรรมเกี่ยวกับการรูการเห็นในวิมุตติ ประมวลธรรมทั้งหลาย เชน ผลญาณ ปจจเวกขณญาณ เปนตน — Vimutti¤àõadassana-khandha:body of the knowledge and vision of deliverance; knowingand-seeing-of-deliverancecategory)ธรรมขันธ 4 ขอตน เรียกอีกอยางวา สาระ 4 (แกน, หลักธรรมที่เปนแกน, หัวใจธรรม —essences)D.III.279; A.III.134; A.II.140.ที.ปา.11/420/301; องฺ.ปฺจก.22/108/152; องฺ.จตุกฺก.21/150/189.[219] ธรรมเทสกธรรม 5 (ธรรมของนักเทศก, องคแหงธรรมกถึก, ธรรมที่ผูแสดงธรรมหรือสั่งสอนคนอื่นควรตั้งไวในใจ — Dhammadesaka-dhamma: qualities of a preacher;qualities which a teacher should establish in himself)1. อนุปุพฺพิกถํ (กลาวความไปตามลํ าดับ คือ แสดงหลักธรรมหรือเนื้อหาวิชาตามลํ าดับความงายยากลุมลึก มีเหตุผลสัมพันธตอเนื่องกันไปโดยลํ าดับ — Anupubbikatha§: Hisinstruction or exposition is regulated and gradually advanced.)2. ปริยายทสฺสาวี (ชี้แจงยกเหตุผลมาแสดงใหเขาใจ คือ ชี้แจงใหเขาใจชัดในแตละแงแตละประเด็น โดยอธิบายขยายความ ยักเยื้องไปตางๆ ตามแนวเหตุผล — Pariyàyadassàvã: Ithas reasoning or refers to causality.)3. อนุทยตํ ปฏิจฺจ (แสดงธรรมดวยอาศัยเมตตา คือ สอนเขาดวยจิตเมตตา มุงจะใหเปนประโยชนแกเขา — Anudayata§ pañicca: It is inspired by kindness; teaching out ofkindliness.)4. น อามิสนฺตโร (ไมแสดงธรรมดวยเห็นแกอามิส คือ สอนเขามิใชเพราะมุงที่ตนจะไดลาภหรือผลประโยชนตอบแทน — Na àmisantaro: It is not for worldly gain.)5. อตฺตานฺจ ปรฺจ อนุปหจฺจ (แสดงธรรมไมกระทบตนและผูอื่น คือ สอนตามหลักตามเนื้อหา มุงแสดงอรรถ แสดงธรรม ไมยกตน ไมเสียดสีขมขี่ผูอื่น — Anupahacca: It doesnot hurt oneself or others; not exalting oneself while contempting others.)A.III.184.องฺ.ปฺจก.22/159/205.[220] ธรรมสมาธิ 5 (ธรรมที่ทํ าใหเกิดความมั่นสนิทในธรรม เกิดความมั่นใจในการปฏิบัติ