พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

[104] 100พจนานุกรมพุทธศาสตร1. มนุษยโลก (โลกคือหมูมนุษย — Manussa-loka: the world of man)2. เทวโลก (โลกคือหมูเทพ, สวรรคชั้นกามาวจรทั้ง 6 — Deva-loka: the heavenly world)3. พรหมโลก (โลกคือหมูพรหม, สวรรคชั้นพรหม — Brahma-loka: the Brahma world)โลก 3 ในหมวดนี้ ทานจํ าแนกออกมาจาก ขอ 2 คือสัตวโลก ในหมวดกอน [102]DA.I.173; MA.I.397.ที.อ.1/215; ม.อ.2/269.[104] โลก 3 3 (โลกอันเปนที่อยูของสัตว — Loka: the world; sphere) คือ กามโลก — Kàmaloka: the world of sense-desire; รูปโลก — Råpaloka: the world of form; อรูปโลก— Aråpaloka: the formless world; เปนชื่อที่บางแหงใชเรียก ภพ 3 แตไมนิยมดู [98] ภพ 3.สงฺคห.ฏีกา18.[105] วัฏฏะ 3 หรือ ไตรวัฏฏ (วน, วงเวียน, องคประกอบที่หมุนเวียนตอเนื่องกันของภวจักร หรือสังสารจักร — Vañña: the triple round; cycle)1. กิเลสวัฏฏ (วงจรกิเลส ประกอบดวยอวิชชา ตัณหา และอุปาทาน — Kilesa-vañña:round of defilements)2. กรรมวัฏฏ (วงจรกรรม ประกอบดวยสังขารและกรรมภพ — Kamma-vañña: round ofkamma)3. วิปากวัฏฏ (วงจรวิบาก ประกอบดวย วิญญาณ นามรูป สฬายตนะ ผัสสะ เวทนา ซึ่งแสดงออกในรูปปรากฏที่เรียกวา อุปปตติภพ ชาติ ชรา มรณะ เปนตน — Vipàka-vañña:round of results)สามอยางนี้ ประกอบเขาเปนวงจรใหญแหงปจจยาการ เรียกวา ภวจักร หรือ สังสารจักรตามหลักปฏิจจสมุปบาทVism.581.วิสุทฺธิ.3/198.[106] วิชชา 3 (ความรูแจง, ความรูวิเศษ — Vijjà: the Threefold Knowledge)1. ปุพเพนิวาสานุสสติญาณ (ญาณเปนเหตุระลึกขันธที่อาศัยอยูในกอนได, ระลึกชาติได —Pubbenivàsànussati-¤àõa: reminiscence of past lives)2. จุตูปปาตญาณ (ญาณกํ าหนดรูจุติและอุบัติแหงสัตวทั้งหลาย อันเปนไปตามกรรม, เห็นการเวียนวายตายเกิดของสัตวทั้งหลาย เรียกอีกอยางวา ทิพพจักขุญาณ — Cutåpapàta-¤àõa: knowledge of the decease and rebirth of beings; clairvoyance)3. อาสวักขยญาณ (ญาณหยั่งรู ในธรรมเปนที่สิ้นไปแหงอาสวะทั้งหลาย, ความรู ที่ทําใหสิ้นอาสวะ,ความตรัสรู — âsavakkhaya-¤àõa: knowledge of the destruction of mental intoxication)