พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

[303] 222พจนานุกรมพุทธศาสตร[303] พุทธคุณ 9 (คุณของพระพุทธเจา — Buddhaguõa: virtues or attributes of theBuddha)อิติป โส ภควา (แมเพราะอยางนี้ๆ พระผูมีพระภาคเจานั้น — Thus indeed is he, theBlessed One,)1. อรหํ (เปนพระอรหันต คือ เปนผูบริสุทธิ์ ไกลจากกิเลส ทํ าลายกํ าแหงสังสารจักรไดแลวเปนผูควรแนะนํ าสั่งสอนผูอื่น ควรไดรับความเคารพบูชา เปนตน — Araha§: holy; worthy;accomplished)2. สมฺมาสมฺพุทฺโธ (เปนผูตรัสรูชอบเอง — Sammàsambuddho: fully self-enlightened)3. วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน (เปนผูถึงพรอมดวยวิชชา คือความรู และจรณะ คือ ความประพฤติ— Vijjàcaraõa-sampanno: perfect in knowledge and conduct)4. สุคโต (เปนผูเสด็จไปดีแลว คือ ทรงดํ าเนินพระพุทธจริยาใหเปนไปโดยสํ าเร็จผลดวยดี พระองคเองก็ไดตรัสรูสํ าเร็จเปนพระพุทธเจา ทรงบํ าเพ็ญพุทธกิจก็สํ าเร็จประโยชนยิ่งใหญแกชนทั้งหลายในที่ที่เสด็จไป และไดประดิษฐานพระศาสนาไว แมปรินิพพานแลวก็เปนประโยชนแกมหาชนสืบมา — Sugato: well-gone; well-farer; sublime)5. โลกวิทู (เปนผูรูแจงโลก คือ ทรงรูแจงสภาวะอันเปนคติธรรมดาแหงโลกคือสังขารทั้งหลายทรงหยั่งทราบอัธยาศัยสันดานแหงสัตวโลกทั้งปวง ผูเปนไปตามอํ านาจแหงคติธรรมดาโดยถองแท เปนเหตุใหทรงดํ าเนินพระองคเปนอิสระ พนจากอํ านาจครอบงํ าแหงคติธรรมดานั้นและทรงเปนที่พึ่งแหงสัตวทั้งหลายผูยังจมอยูในกระแสโลกได — Lokavidå: knower of theworlds)6. อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ (เปนสารถีฝกบุรุษที่ฝกได ไมมีใครยิ่งไปกวา คือ ทรงเปนผูฝกคนไดดีเยี่ยม ไมมีผูใดเทียมเทา — Anuttaro purisadammasàrathi: the incomparableleader of men to be tamed)7. สตฺถา เทวมนุสฺสานํ (เปนศาสดาของเทวดาและมนุษยทั้งหลาย — Satthà devamanussàna§:the teacher of gods and men)8. พุทฺโธ (เปนผูตื่นและเบิกบานแลว คือ ทรงตื่นเองจากความเชื่อถือและขอปฏิบัติทั้งหลายที่ถือกันมาผิดๆ ดวย ทรงปลุกผูอื่นใหพนจากความหลงงมงายดวย อนึ่ง เพราะไมติด ไมหลง ไมหวงกังวลในสิ่งใดๆ มีการคํ านึงประโยชนสวนตนเปนตน จึงมีพระทัยเบิกบาน บํ าเพ็ญพุทธกิจไดถูกตองบริบูรณ โดยถือธรรมเปนประมาณ การที่ทรงพระคุณสมบูรณเชนนี้ และทรงบํ าเพ็ญพุทธกิจไดเรียบรอยบริบูรณเชนนี้ ยอมอาศัยเหตุคือความเปนผูตื่น และยอมใหเกิดผลคือทํ าใหทรงเบิกบานดวย — Buddho: awakened)9. ภควา (ทรงเปนผูมีโชค คือ จะทรงทํ าการใด ก็ลุลวงปลอดภัยทุกประการ หรือ เปนผูจํ าแนกแจกธรรม — Bhagavà: blessed; analyst)พุทธคุณ 9 นี้ เรียกอีกอยางวา นวารหาทิคุณ (คุณของพระพุทธเจา 9 ประการ มี อรหํ