พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

หมวด 4 125[161]พรหมวิหารนี้ บางทีแปลวา ธรรมเครื่องอยูของพรหม, ธรรมเครื่องอยูอยางพรหม, ธรรมประจํ าใจที่ทํ าใหเปนพรหมหรือใหเสมอดวยพรหม, หรือธรรมเครื่องอยูของทานผูมีคุณยิ่งใหญ— (abidings of the Great Ones)พรหมวิหาร 4 เรียกอีกอยางวา อัปปมัญญา 4 (Appama¤¤à: unbounded states ofmind; illimitables) เพราะแผสมํ่ าเสมอโดยทั่วไปในมนุษยสัตวทั้งหลาย ไมมีประมาณ ไมจํ ากัดขอบเขตพรหมวิหารมีในผูใด ยอมทํ าใหผูนั้นประพฤติปฏิบัติเกื้อกูลแกผูอื่น ดวยสังคหวัตถุเปนตน.อนึ่ง ในการที่จะเขาใจและปฏิบัติพรหมวิหาร 4 ใหถูกตอง พึงทราบรายละเอียดบางอยางโดยเฉพาะสมบัติ และวิบัติ ของธรรม 4 ประการนั้น ดังนี้ก. ความหมายโดยวิเคราะหศัพท1. เมตตา = (มีนํ้ าใจ)เยื่อใยใฝประโยชนสุขแกคนสัตวทั้งหลาย หรือนํ้ าใจปรารถนาประโยชนสุขที่เปนไปตอมิตร2. กรุณา = ทํ าความสะเทือนใจแกสาธุชน เมื่อคนอื่นประสบทุกข หรือถายถอนทํ าทุกขของผูอื่นใหหมดไป หรือแผใจไปรับรูตอคนสัตวทั้งหลายที่ประสบทุกข3. มุทิตา = โมทนายินดีตอผูประกอบดวยสมบัติหรือผลดีนั้นๆ4. อุเบกขา = คอยมองดูอยู โดยละความขวนขวายวาสัตวทั้งหลายจงอยาผูกเวรกัน เปนตนและโดยเขาถึงความเปนกลางข. ลักษณะ หนาที่หรือกิจ (รส) ผลปรากฏ (ปจจุปฏฐาน) และปทัสถาน (เหตุใกล)1. เมตตา = (ในสถานการณที่คนอื่นอยูเปนปกติ)ลักษณะ = เปนไปโดยอาการเกื้อกูลแกคนสัตวทั้งหลายหนาที่ = นอมนํ าประโยชนเขาไปใหแกเขาผลปรากฏ = กํ าจัดความอาฆาตแคนเคืองใหปราศไปปทัสถาน = เห็นภาวะที่นาเจริญใจของคนสัตวทั้งหลาย2. กรุณา = (ในสถานการณที่คนอื่นตกทุกขเดือดรอน)ลักษณะ = เปนไปโดยอาการปลดเปลื้องทุกขแกคนสัตวทั้งหลายหนาที่ = ไมนิ่งดูดาย/ทนนิ่งอยูไมไดตอทุกขของคนสัตวทั้งหลายผลปรากฏ = ไมเบียดเบียน/อวิหิงสาปทัสถาน = เห็นภาวะไรที่พึ่ง/สภาพนาอนาถของคนสัตวทั้งหลายที่ถูกทุกขครอบงํ า3. มุทิตา = (ในสถานการณที่คนอื่นมีสุขสํ าเร็จหรือทํ าอะไรกาวไปดวยดี)ลักษณะ = พลอยยินดี/ยินดีดวยหนาที่ = ไมริษยา/เปนปฏิปกษตอความริษยาผลปรากฏ = ขจัดความริษยา ความไมยินดีหรือความทนไมไดตอความสุขสํ าเร็จของผูอื่น