พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

หมวดเกิน 10 273[352]ภูมิมากที่สุด (มีเฉพาะชั้นสุคติภูมิ) พบที่ ม.อุ.14/317–332/216–225 (M.III.99–103) กลาวตั้งแตมนุษยขึ้นไปจนถึงอรูปวาจรภูมิ.ในบาลีแหงทีฆนิกาย เปนตน * แสดงคติ (ที่ไปเกิดของสัตว, แบบการดํ าเนินชีวิต — Gati:destiny; course of existence) วามี 5 คือ นิรยะ ติรัจฉานโยนิ เปตติวิสัย มนุษย และเทพ(พวกเทพ — heavenly world ไดแกภูมิ 26 ตั้งแตจาตุมหาราชิกาขึ้นไปทั้งหมด) จะเห็นวาภูมิ31 สงเคราะหลงไดในคติ 5 ทั้งหมด ขาดแตอสุรกาย อยางไรก็ดี ในอรรถกถาแหงอิติวุตตกะเปนตน ** ทานกลาววา อสูร สงเคราะหลงในเปตติวิสัยดวย จึงเปนอันสงเคราะหลงไดบริบูรณและในคติ 5 นั้น 3 คติแรกจัดเปนทุคติ (woeful courses) 2 คติหลังเปนสุคติ (happycourses).เนื่องดวยภูมิ 31 นี้จัดไดเปน 4 ระดับอยางที่กลาวมา บางทีจึงเรียกวา ภูมิ 4อนึ่ง พึงเทียบภูมิ 31 หรือ ภูมิ 4 หมวดนี้ กับ [162] ภูมิ 4 ที่มาในพระบาลีดวย กลาวคือภูมิ 31 หรือ 4 หมวดนี้ จัดเขาในภูมิ 3 ขอตนใน [162] ภูมิ 4 ดังนี้ อบายภูมิ 4 และ กาม-สุคติภูมิ 7 รวมเขาเปนกามาวจรภูมิ (11) สวนรูปาวจรภูมิ (16) และ อรูปาวจรภูมิ (4) ตรงกันรวมภูมิทั้งหมด 31 นี้ เปนโลกียภูมิ พนจากนี้ไปเปนโลกุตตรภูมิดู [162] ภูมิ 4; [198] อบาย 4; [207] อรูป 4; [270] สวรรค 6.Comp.137.สงฺคห.25.[352] โพธิปกขิยธรรม 37 (ธรรมอันเปนฝกฝายแหงความตรัสรู คือ เกื้อกูลแกการตรัสรู,ธรรมที่เกื้อหนุนแกอริยมรรค — Bodhipakkhiya-dhamma: virtues partaking ofenlightenment; qualities contributing to or constituting enlightenment; enlightenmentstates)1. สติปฏฐาน 4 ดู [182]2. สัมมัปปธาน 4 ดู [156]3. อิทธิบาท 4 ดู [213]4. อินทรีย 5 ดู [258]5. พละ 5 ดู [228]6. โพชฌงค 7 ดู [281]7. มรรคมีองค 8 ดู [293]โพธิปกขิยธรรมนี้ ตามที่ทั่วไปในพระไตรปฎก ตรัสไวเพียงเปนคํารวมๆ โดยไมไดระบุชื่อองคธรรม นอกจากในสังยุตตนิกายแหงพระสุตตันตปฎก ที่มีพุทธพจนตรัสระบุไววา ไดแก อินทรีย 5*ที.ปา.11/281/246; ม.มู.12/170/148; องฺ.นวก.23/272/480 (D.III.234; M.I.73; A.IV.459)**อุ.อ.174; อิติ.อ.168 (approx., UdA.140; ItA.101)