พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

[213] 160พจนานุกรมพุทธศาสตรnutriment consisting of contact; contact as nutriment) เมื่อกํ าหนดรูผัสสาหารไดแลวก็เปนอันกํ าหนดรูเวทนา 3 ไดดวย3. มโนสัญเจตนาหาร (อาหารคือมโนสัญเจตนา ไดแก ความจงใจ เปนปจจัยแหงการทํ าพูด คิด ซึ่งเรียกวา กรรม เปนตัวชักนํ ามาซึ่งภพ คือ ใหเกิดปฏิสนธิในภพทั้งหลาย — Manosa¤cetanàhàra:nutriment consisting of mental volition; mental choice asnutriment) เมื่อกํ าหนดรูมโนสัญเจตนาหารไดแลว ก็เปนอันกํ าหนดรูตัณหา 3 ไดดวย.4. วิญญาณาหาร (อาหารคือวิญญาณ ไดแก วิญญาณเปนปจจัยใหเกิดนามรูป — Vi¤¤àõàhàra:nutriment consisting of consciousness; consciousness as nutriment) เมื่อกํ าหนดรูวิญญาณาหารไดแลว ก็เปนอันกํ าหนดรูนามรูปไดดวย.D.III.228; M.I.48; S.II.101; Vbh.401.ที.ปา.11/244/240; ม.มู.12/113/87; สํ.นิ.16/245/122; อภิ.วิ.35/1081/543.[213] อิทธิบาท 4 (คุณเครื่องใหถึงความสํ าเร็จ, คุณธรรมที่นํ าไปสูความสํ าเร็จแหงผลที่มุงหมาย — Iddhipàda: path of accomplishment; basis for success)1. ฉันทะ (ความพอใจ คือ ความตองการที่จะทํ า ใฝใจรักจะทํ าสิ่งนั้นอยูเสมอ และปรารถนาจะทํ าใหไดผลดียิ่งๆ ขึ้นไป — Chanda: will; zeal; aspiration)2. วิริยะ (ความเพียร คือ ขยันหมั่นประกอบสิ่งนั้นดวยความพยายาม เขมแข็ง อดทน เอาธุระ ไมทอถอย — Viriya: energy; effort; exertion; perseverance)3. จิตตะ (ความคิดมุงไป คือ ตั้งจิตรับรูในสิ่งที่ทํ าและทํ าสิ่งนั้นดวยความคิด เอาจิตฝกใฝไมปลอยใจใหฟุงซานเลื่อนลอยไป อุทิศตัวอุทิศใจใหแกสิ่งที่ทํ า — Citta: thoughtfulness;active thought; dedication)4. วิมังสา (ความไตรตรอง หรือ ทดลอง คือ หมั่นใชปญญาพิจารณาใครครวญตรวจตราหาเหตุผลและตรวจสอบขอยิ่งหยอนในสิ่งที่ทํ านั้น มีการวางแผน วัดผล คิดคนวิธีแกไขปรับปรุงเปนตน — Vãma§sà: investigation; examination; reasoning; testing)D.III.221; Vbh.216.ที.ปา.11/231/233; อภิ.วิ.35/505/292.[214] อุปาทาน 4 (ความยึดมั่น, ความถือมั่นดวยอํ านาจกิเลส, ความยึดติดอันเนื่องมาแตตัณหา ผูกพันเอาตัวตนเปนที่ตั้ง — Upàdàna: attachment; clinging; assuming)1. กามุปาทาน (ความยึดมั่นในกาม คือ รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ที่นาใคร นาพอใจ —Kàmupàdàna: clinging to sensuality)2. ทิฏุปาทาน (ความยึดมั่นในทิฏฐิหรือทฤษฎี คือความเห็น ลัทธิ หรือหลักคํ าสอนตางๆ— Diññhupàdàna: clinging to views)3. สีลัพพตุปาทาน (ความยึดมั่นในศีลและพรต คือ ถือวาจะบริสุทธิ์หลุดพนไดเพียงดวยศีลและวัตร หลักความประพฤติ ขอปฏิบัติ แบบแผน ระเบียบ วิธี ขนบธรรมเนียมประเพณี ลัทธิพิธีตางๆ ถือวาจะตองเปนอยางนั้นๆ โดยสักวาทํ าสืบๆ กันมา หรือ ปฏิบัติตามๆ กันไปอยาง