พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

[271] 200พจนานุกรมพุทธศาสตร[271] สัญญา 6 (ความกํ าหนดไดหมายรู, ความหมายรูอารมณ, ความจํ าไดหมายรู —Sa¤¤à: perception)1. รูปสัญญา (ความหมายรูรูป เชนวา ดํ า แดง เขียว ขาว เปนตน — Råpa-sa¤¤à:perception of form)2. สัททสัญญา (ความหมายรูเสียง เชนวา ดัง เบา ทุม แหลม เปนตน — Sadda~:perception of sound)3. คันธสัญญา (ความหมายรูกลิ่น เชนวา หอม เหม็น เปนตน — Gandha~: perceptionof smell)4. รสสัญญา (ความหมายรูรส เชนวา หวาน เปรี้ยว ขม เค็ม เปนตน — Rasa~:perception of taste)5. โผฏฐัพพสัญญา (ความหมายรูสัมผัสทางกาย เชนวา ออน แข็ง หยาบ ละเอียด รอนเย็น เปนตน — Phoññhabba~: perception of tangible objects)6. ธัมมสัญญา (ความหมายรูอารมณทางใจ เชนวา งาม นาเกลียด เที่ยง ไมเที่ยง เปนตน— Dhamma~: perception of mind-objects)D.III.244; A.III.413.ที.ปา.11/309/255; องฺ.ฉกฺก.22/334/461.[272] สัมผัส หรือ ผัสสะ 6 (ความกระทบ, ความประจวบกันแหงอายตนะภายในอายตนะภายนอก และวิญญาณ — Samphassa, Phassa: contact; sense-impression)1. จักขุสัมผัส (ความกระทบทางตา คือ ตา + รูป + จักขุวิญญาณ — Cakkhu-samphassa:eye-contact)2. โสตสัมผัส (ความกระทบทางหู คือ หู + เสียง + โสตวิญญาณ — Sota~: ear-contact)3. ฆานสัมผัส (ความกระทบทางจมูก คือ จมูก + กลิ่น + ฆานวิญญาณ — Ghàna~: nosecontact)4. ชิวหาสัมผัส (ความกระทบทางลิ้น คือ ลิ้น + รส + ชิวหาวิญญาณ — Jivhà~: tonguecontact)5. กายสัมผัส (ความกระทบทางกาย คือ กาย + โผฏฐัพพะ + กายวิญญาณ — Kàya~:body-contact)6. มโนสัมผัส (ความกระทบทางใจ คือ ใจ + ธรรมารมณ + มโนวิญญาณ — Mano~:mind-contact)D.III.243; S.II.3.ที.ปา.11/307/255; สํ.นิ.16/12/4.[273] สารณียธรรม 6 (ธรรมเปนที่ตั้งแหงความใหระลึกถึง, ธรรมเปนเหตุใหระลึกถึงกัน,ธรรมที่ทํ าใหเกิดความสามัคคี, หลักการอยูรวมกัน — Sàraõãyadhamma: states ofconciliation; virtues for fraternal living) สาราณียธรรม ก็ใช