พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

[109] 102พจนานุกรมพุทธศาสตรout)วิรัติ 2 อยางแรก ยังไมอาจวางใจไดแนนอน วิรัติขอที่ 3 จึงจะแนนอนสิ้นเชิงDA.I.305; KhA.142; DhsA.103.ที.อ.1/377; ขุทฺทก.อ.156; สงฺคณี.อ.188.[109] วิเวก 3 (ความสงัด, ความปลีกออก — Viveka: seclusion)1. กายวิเวก (ความสงัดกาย ไดแกอยูในที่สงัดก็ดี ดํ ารงอิริยาบถและเที่ยวไปผูเดียวก็ดี —Kàya-viveka: bodily seclusion i.e. solitude)2. จิตตวิเวก (ความสงัดใจ ไดแกทํ าจิตใหสงบผองใส สงัดจากนิวรณ สังโยชน และอนุสัยเปนตน หมายเอาจิตแหงทานผูบรรลุฌาน และอริยมรรค อริยผล — Citta-viveka: mentalseclusion, i.e. the state of Jhàna and the Noble Paths and Fruitions)3. อุปธิวิเวก (ความสงัดอุปธิ ไดแกธรรมเปนที่สงบระงับสังขารทั้งปวง ปราศจากกิเลสก็ดีขันธก็ดี อภิสังขารก็ดี ที่เรียกวาอุปธิ หมายเอาพระนิพพาน — Upadhi-viveka: seclusionfrom the essentials of existence, i.e. Nibbàna)Nd 1 26,140,157,341. ขุ.ม.29/33/29; 229/170.[110] เวทนา 2 (การเสวยอารมณ — Vedanà: feeling; sensation)1. กายิกเวทนา (เวทนาทางกาย — Kàyika-vedanà: physical feeling)2. เจตสิกเวทนา (เวทนาทางใจ — Cetasika-vedanà: mental feeling)S.IV.231.สํ.สฬ.18/431/287.[111] เวทนา 3 (การเสวยอารมณ, ความรูสึกรสของอารมณ — Vedanà: feeling;sensation)1. สุขเวทนา (ความรูสึกสุข สบาย ทางกายก็ตาม ทางใจก็ตาม — Sukha-vedanà:pleasant feeling; pleasure)2. ทุกขเวทนา (ความรูสึกทุกข ไมสบาย ทางกายก็ตาม ทางใจก็ตาม — Dukkha-vedanà:painful feeling; pain)3. อทุกขมสุขเวทนา (ความรูสึกเฉยๆ จะสุขก็ไมใช ทุกขก็ไมใช เรียกอีกอยางวา อุเบกขา-เวทนา — Adukkhamasukha-vedanà, Upekkhà-vedanà: neither-pleasant-nor-painfulfeeling; indifferent feeling)D.III.216; 275; S.IV.331.ที.ปา.11/228/229; 391/291; สํ.สฬ.18/432/287.[112] เวทนา 5 (การเสวยอารมณ — Vedanà: feeling)1. สุข (ความสุข ความสบายทางกาย — Sukha: bodily pleasure or happiness)2. ทุกข (ความทุกข ความไมสบาย เจ็บปวดทางกาย — Dukkha: bodily pain; discomfort)3. โสมนัส (ความแชมชื่นสบายใจ, สุขใจ — Somanassa: mental happiness; joy)